Gelezen in ‘Amsterdam in kaarten’ (1987):
Bijna tweehonderd jaar lang, vanaf rampjaar 1672, vormde de Amsterdamse Plantage een onbebouwd gebied binnen de stadswallen. Al die tijd werd er hier geen kavel uitgegeven. Ook de bevolkingsomvang van Amsterdam bleef gedurende die hele periode steken op precies 200.000. Daarin kwam pas verandering na 1850. De groei zette toen lichtjes in. In de verarmde oude binnenstad raakten de kelders en zolders het eerste overbevolkt. Totdat in 1857 de gemeenteraad besloot met alle huurders van de tuinen in de Plantage het contract te beëindigen. Het gebied, ingeklemd tussen het Roeterseiland met uitsluitend industrie in het zuiden, de Kadijken met hun pakhuizen en Entrepotdok in het noorden en de Jodenbuurt in het westen, leek voorbestemd om een armeluisbuurt te worden. Echter, de gemeente bezat alle grond, wat in de negentiende eeuw zeer ongebruikelijk was, en stelde hoge eisen aan de nieuwe bebouwing. Zo vormde zich in korte tijd een van de mooiste woonwijken van Amsterdam.
Toegegeven, deels was het succes van de Plantage als nieuwe, deftige woonbuurt te danken aan Artis, dat in 1838 werd aangeplant en dat met zijn in 1851 geopende Parkzaal de gegoede burgerij een passende entourage bood voor uitgaan en vertier. Maar de gemeente maakte het stedenbouwkundige plan en dat zou voor het uiteindelijke succes beslissend blijken. Dertig jaar later, zo rond 1890, was het grootste deel van de Plantage al bebouwd. In ‘Amsterdam in kaarten’ lees ik hierover: “De opzet van burgemeester en wethouders was geslaagd. De buurt had een uitgesproken deftig karakter gekregen, wat een breuk met de aangrenzende gebieden vormde.” Opnieuw een bewijs dat lang niet alle grote stedenbouw in het negentiende eeuwse Amsterdam uitsluitend te danken was aan de burgerij, maar dat ook de gemeente duidelijk initiatief nam en actief ingreep waar zij dat nodig achtte. Tussen 1860 en 1900 gingen de grondprijzen in de Plantage vijftig maal over de kop. De stad zelf werd ineens rijk. Voor wethouder Treub reden om in Amsterdam erfpacht in te voeren. En voor wethouder Wibaut reden om de gemeente stedenbouwkundig te outilleren.
Geef een reactie