Begin 2021 zag ik Ulay was here in het Stedelijk Museum Amsterdam. Vanaf dat moment was ik in de ban van de performance kunst. Moet ruimtelijke planning niet ook performance zijn? Het gaat toch om betekenisgeving? Gedurende mijn verblijf in de Oude Kerk in Amsterdam in 2019 had ik me als planoloog onttrokken aan de bureaucratie, vond onderdak in de afgebakende tijd en ruimte van de Sint Sebastiaanskapel op de Wallen, maar ook in stilte, orgelmuziek en lichtkunst (Children of the Light) na afloop in afwachting van de zonsondergang, in wat ik toen zag als waardevolle rituelen. Over alles wilde ik nadenken. Ook de opstelling van de stoelen, ontdekte ik, maakt voor het gesprek veel uit. Een maand lang leefde ik in het timmermanshuisje aan het Oudekerksplein. Het inzetten van je eigen lichaam in maatschappelijke processen fascineert me. En nu, in maart 2024, bezocht ik Marina Abramovic, opnieuw in het Stedelijk Museum. Na afloop las ik haar memoires, Walk through Walls, 2016. Daarin beschrijft ze hoe ze haar assistenten haar methode leerde. Ze nam ze mee naar het platteland en gaf ze de opdracht stapels rijst en linzen te sorteren, korrel na korrel. Na zes uur mochten ze stoppen. De besten gingen door tot het eind: zeveneneenhalf uur. Lange duur, helderheid en discipline zijn belangrijk.
Ook repetitie noemt Abramovic bepalend voor goede performance: “there are no surprises for the body, and so the brain kind of checks out.” Het lichaam bereikt hierdoor harmonie met de omgeving; het is het moment dat ‘vloeibare kennis’ binnenstroomt. “I believe that universal knowledge is everywhere around us. It’s only a question how we can achieve that kind of understanding.” Schakel dus alle ruis uit. Dat lukt alleen als je jezelf uitput, vooral in het denken. “You must really be exhausted, to the point where there’s nothing left: where you’re so tired that you can’t take it anymore.” Performance wordt dan transformatief. In mijn Delfts oratie gebruikte ik The Lovers (1988) als voorbeeld van een planologische werkwijze. Negentig dagen wandelen langs de Chinese Muur, de een beginnend in het oosten, de ander in het westen, onderweg verhalen ophalend. Haar traject was veel zwaarder dan het zijne, want hij liep door de woestijn terwijl zij bergen moest beklimmen. Ulay stuurde haar halverwege een bericht: ‘Walking the Wall is the easiest thing in the world.’ Het maakte haar woedend. Toen ze elkaar eindelijk troffen bleek hij al drie dagen op haar te wachten. Hij had het ideale fotomoment gezocht. “He had broken our concept, for aesthetic reasons.” Daarop besloot ze een einde aan de samenwerking te maken. Komende week ga ik opnieuw lopen, een maand lang. Uiteindelijk zal ik vijf jaar lopen.
Geef een reactie