Leefbaarheid

Aan de zuidkant, net buiten de Haak om Leeuwarden, liggen de Friese dorpen Wirdum en Swichum. Aan de overkant van de snelweg worden driftig woningen gebouwd. Dat wordt de nieuwste uitbreiding van de Friese hoofdstad. Een Van der Valk-hotel steekt brutaal zijn kop boven de verhoogde weg. Aan deze kant van de snelweg is het land gelukkig nog open; wel hoor en zie je overal het voorbijflitsende autoverkeer. Ik wandel er met Egbert de Vries en Arjan Douma, twee beleidsmedewerkers van de provincie Fryslân. Ze maken beleid over leefbaarheid. Leefbaarheid bestrijkt een breed terrein, maar wordt dikwijls vernauwd tot aanwezigheid van voorzieningen. Hier in Wirdum lijkt het goed te gaan. De duizend inwoners beschikken over liefst twee basisscholen, een voetbalclub, twee garages, een hotel-restaurant, een kledingwinkel, een kapsalon en een supermarkt. Die laatste werkt volgens de Centerrr-formule. Centerrr probeert supermarkten draaiende te houden in kleine dorpskernen waar de leefbaarheid onder druk staat. Ze werkt met mensen met een al dan niet overbrugbare afstand tot de arbeidsmarkt. Er staan fietsen voor de deur. Klanten lopen in en uit. Het werkt. En dat ondanks de directe nabijheid van Leeuwarden.

Meer dan vierhonderd dorpen telt Friesland. Drie jaar geleden meldde het Planbureau Fryslân dat inwoners van Friese dorpen met tussen de 1500 en 5000 inwoners hun dorp het leefbaarst vinden. Ook in kleinere dorpen is men tevreden, al ontbreken daar de voorzieningen. Met de veiligheid en sociale contacten zit het overal goed, behalve in de regionale en stedelijke centra. Het zijn cijfers uit een onderzoek in Zuidoost-Friesland, waar een Regio Deal met de rijksoverheid loopt. Liefst 86 procent van de inwoners was (zeer) tevreden met de woonomgeving. Friesland scoort daarmee het hoogste van heel Nederland. De Vries en Douma noemen de Friese paradox die na 2018 aan de aandacht voor leefbaarheid in het provinciale beleid sterk heeft bijgedragen. Ik vraag naar individualisme, eenzaamheid, overspannenheid en burn-outs. Immers, ook dat raakt aan leefbaarheid. Een kwart van de Friese jongeren voelt zich eenzaam, ruim veertig procent heeft last van stress, twaalf procent kampt met een burn-out, 82 procent is tevreden met zijn leven. Waarna de sleutelvraag: de afstand tussen wonen, werken en voorzieningen in Friesland wordt almaar groter. Dat wordt met groeiende automobiliteit opgelost. Die op zijn beurt weer de afstand doet vergroten. Is dat houdbaar? Wanneer breekt het lijntje?