Criminele campus

Gelezen in The Guardian van 12 januari 2015:

Nog even over Parijs. En over de betekenis van nabijheid. Eerder schreef ik over La Grande Borne, de treurige woonwijk in voorstad Grigny waar alle drie hoofdrolspelers in het Charlie-drama opgroeiden en hun beroerde jeugd doorbrachten. De daadwerkelijke ontmoeting tussen de jonge mannen vond echter niet daar plaats, maar in de gevangenis. Om precies te zijn: in Fleury-Mérogis, ten zuiden van Parijs. In The Guardian las ik een beschrijving van deze allergrootste gevangenis van Europa. Alleen al de mannenafdeling telt 3800 delinquenten. Het terrein is 180 hectare groot. Het complex dateert uit de jaren ‘60 en was destijds een modelgevangenis. Toen de drie er gevangen zaten was hij verloederd en verworden tot een centrum van geweld, drugsmisbruik en zelfmoord. The Guardian, een rapport citerend van de International Observatory of Prisons, schreef: “Space in overcrowded cells was less than animals were usually afforded.” De gevangenis was een ‘sociale vuilnisbak’ (social dustbin). Al in 2008 werden door gevangenen video-opnamen naar buiten gesmokkeld om te laten zien hoe beroerd de omstandigheden waren. Hier kwamen de jongens in contact met Djamel Beghal, de terrorist die hen op het spoor bracht van het islamitische fundamentalisme. De gevangenis is dus niet alleen een sociale afvalbak, maar ook en vooral een campus voor criminele intelligentie. De vorm lijkt zowaar ook een beetje op die van de nieuwe Google campus in Silicon Valley.

Ik moest terugdenken aan een essay van architectuurhistoricus Vincent van Rossem, ooit verschenen in het Jaarboek Architectuur van 1990-1991. Titel van zijn betoog: ‘Architectuur en straf; een moeizame liefde’. Van Rossem reageerde op de enorme bouwwoede in het Nederlandse gevangeniswezen, uitgevoerd door de toenmalige Rijksgebouwendienst, op last van de regering. Overal in het land verschenen nieuwe penitentiaire inrichtingen. Hoe moest je in godsnaam dit soort architectuur recenseren? Van Rossem voorspelde veel onheil. Zoveel misdaad op een kluitje, daar kan alleen ellende van komen. Ik begreep dat de komende jaren veel gevangenissen in Nederland hun poorten weer zullen sluiten. Mensen maken zich druk over verlies van werkgelegenheid. Maar moeten we niet juist blij zijn? Hoe minder gevangenissen, hoe beter. Veel kwaad is misschien al geschied. De komende jaren wachten ons nog vele onplezierige verrassingen. Op dit moment wordt Fleury-Mérogis trouwens opgeknapt. Voor Amédy Coulibaly en Saïd en Chérif Kouachi komt het te laat.