Spelen of maken

Gelezen in De Volkskrant van 22 januari 2011:

Psycholoog Hans Boutellier schreef een nieuw boek. Het heet ‘De improvisatiemaatschappij’. In NRC Handelsblad stond een recensie. Ik begreep de strekking van de inhoud aldus: de beste metafoor voor de huidige samenleving is die van de jazz. Er is chaos, er is veel vrijheid, maar er is ook orde, want er zijn wel degelijk regels. Het is een complexe, richtingloze samenleving die veel onrust wekt, maar die ook kansen en mogelijkheden biedt. Laten we zeggen dat ik de metafoor zeer herkenbaar vind. Wij ervaren vooral een versnelling van de tijd. In de nieuwe werkwijze van de DRO oefenen we deze vluchtige conditie door te improviseren. Improviseren beschouwen we als een grote kwaliteit. Dat is misschien wel ongewoon voor een ambtelijke organisatie, maar de creativiteit die ermee wordt losgemaakt, wordt wel degelijk herkend. Ten slotte is het merendeel van ons ontwerper. En dat de samenleving vloeibaar begint te worden, onbegrensd en hoogstpersoonlijk, dat ondervinden we dagelijks aan den lijve. Panta Rhei!

In dezelfde recensie als waarin ‘De improvisatiemaatschappij’ kritisch tegen het licht wordt gehouden, wordt Homo Ludens van Johan Huizinga gerecenseerd. Er is namelijk een herdruk van dit opzienbarende boek uit 1938 verschenen. Wie mijn weblog volgt, weet dat ik dat boek van de Leidse Sanskritist vorig jaar, na de rede van Peter Sloterdijk in de Tolhuistuin, opnieuw heb gelezen. De recensent benadrukt in de krant wel erg het conservatisme van Huizinga, terwijl het geleerde en originele boek zulke ideologische kwalificaties verre overstijgt. Spelen, aldus Huizinga, is voor de mens even essentieel als maken. Sterker, Huizinga herinnert eraan dat vroeger alle menselijke handelingen ook wel als spel werden opgevat. Zover wil hijzelf niet gaan. Wel beschouwt hij spelen als de kern van de menselijke beschaving. Spelen met een ‘heilige ernst’, dat wel. De cultuur, meent hij, draagt zelf een spelkarakter. In een omgeving als die van de stadsontwikkeling en de ruimtelijke ordening is die notie van Huizinga dikwijls afwezig, gepreoccupeerd als men er is door geld, bouwen en uitvoeren. Echter, niet door te maken ontwikkelt zich een beschaving, maar door te spelen. Spelen? Beter werkwoord is: improviseren!