Spontaan

Gezien in Amsterdam op 2 september 2011:

Afgelopen vrijdagmiddag op fietsexcursie met raadsleden, op jacht naar planologische spontaniteit in de stad. Liberalen en GroenLinksers bleken elkaar op dit onderwerp goed te kunnen vinden. We bezochten de voormalige Stork-fabrieken op Noord, De Dappere Maurits aan de Mauritskade, De tuin van Wiek de Keijser in de Indische Buurt, de Solid van Stadgenoot op Haveneiland, bedrijfsgebouw XXX op Steigereiland en op datzelfde eiland een zelfbouwwoning. Met uitzondering van Stork en de Solid betrof het bewonersinitiatieven. Burgers kwamen zelf aan het woord. Opvallend weinig klachten hadden zij over de gemeente, dit gebeurde ook niet als raadsleden er nadrukkelijk naar informeerden. Wel hoorden we dat de gemeente tegenspel had geboden, maar dat kan ook niet anders, want in een grote stad stuit spontaniteit nu eenmaal op zekere grenzen. De gemeente zelf opereert tegenwoordig trouwens ook veel spontaner. In Noord vernamen we dat de Amsterdamse stedenbouwers de afgelopen jaren ontwikkelstrategieën hadden geadopteerd die sterk afweken van VINEX en dat gemeentelijke initiatieven als het pontveer naar de NDSM en de IJ-kantine daarin als aanjagers fungeerden. Wensen van burgers werden opgenomen. Meer vrije kavels werden er gevraagd, inniger samenwerken wilde men met de gemeente, een hoger tempo. Ook andere spelers gingen over de tong. Waar ontwikkelaars nog een rol hadden, was die nu vooral adviserend. Architecten bleken slecht op de hoogte van bouwprijzen. Aannemers hadden geen trek in duurzaamheid. Banken konden zomaar afhaken. Bewoners roerden zich terdege en eisten op alle fronten betere service. Ook dat voelde anders, beter.

Voordelen van particulier initiatief ten opzichte van het bekende werk van ontwikkelaars kwamen helder naar voren. De kwaliteit van de opgeleverde gebouwen is beter, de ontwikkeling is avontuurlijker, de kleintjes komen eindelijk aan bod en passen zich sneller aan, er ontstaat meer sociale interactie. Dat laatste vond ik leuk en opvallend. Straatgewijs ontstonden er bewonersfeesten (terwijl de uitgifte bloksgewijs verliep), collectieven van zakenrelaties formeerden zich rond bouwopgaven, ambities werden gedeeld; men ontmoette elkaar in kroegen en op sportvelden, het tempo van interactie lag hoog. Zij met ervaring bestreden dat alleen de stedelijke bovenklasse in staat was tot zelfbouw, en vonden dat ook de brede middenklasse zijn eigen huis kan bouwen. Iedereen die wij spraken deed het graag nog een keer. Opvallend geluid ten slotte: het is tijd voor IJburg tweede fase.