Afgelopen week gaf ik gastcollege op de Erasmus Universiteit in Rotterdam in het Masterprogramma City Developer (MCD). WouterJan Verheul had me uitgenodigd. Onderwerp: verhalen vertellen als strategie in de omgang met complexe systemen. Steden, stelde ik, zijn van nature complex, dat betekent dat niemand er werkelijk greep op heeft, ook de gemeente niet. Wat kun je dan het beste doen? Een van de mogelijkheden is toekomstverhalen vertellen. Als voorbeeld noemde ik de binnenstadsvisie van Amsterdam die ik in 2019 voor de burgemeester maakte. We bespraken de kracht van mijn toekomstverhaal en hoe met name de gemeente er daarna mee was omgegaan. Daarbij kwam de vraag op of een overheid wel gevoelig is voor verhalen. Denkt ze niet alleen in macht? Na afloop kwam een cursist op me af, die vroeg of ik The Angel (2018) had gezien. Dat had ik niet. Thuis bekeek ik de film op Netflix. Hij is gebaseerd op het waargebeurde verhaal over een Egyptische (dubbel)spion die voorafgaand aan de Oktoberoorlog van 1973 president Assad adviseerde. De geschiedenis werd opgetekend door Uri Bar-Joseph in ‘The Angel: The Egyptian Spy Who Saved Israel’. Wie meer over de achtergronden wil lezen, raadplege Le Monde Diplomatique van 8 oktober 2018. Dat artikel schetst goed de politieke dimensies van de film en hoe het script zich verhoudt tot boek en geschiedschrijving in zowel Israël als Egypte.
Wat leerde mij The Angel? Of, waarom moest ik de film eigenlijk zien? De strategie van hoofdpersoon Ashraf Marwan (gespeeld door de Nederlandse acteur Marwan Kenzari) in het geraffineerde dubbelspel tussen de aartsvijanden Egypte en Israel blijkt ontleend aan een fabel van Aesop die Marwan niet alleen aan zijn zoontje voor het slapen gaan vertelt, maar ook aan president Anwar al-Sadat. Het gaat als volgt. In ‘De jongen die wolf riep’ moest een zoontje van zijn vader op de schapen passen. Als er een wolf kwam, moest hij heel hard ‘wolf!’ roepen. Het jongetje was ondeugend en sloeg driemaal vals alarm. Toen hij voor de vierde keer ‘wolf’ riep, luisterde zijn vader niet meer. Dat, aldus Marwan, moest de strategie van Egypte worden bij het terugveroveren van de Sinaï die ze was kwijtgeraakt in de zesdaagse oorlog van 1967. Tegen de Mossad speelde hij het spel door driemaal vergeefs voor een Egyptische invasie te waarschuwen. En nog een vierde keer, nu tegen het hoofd van de Mossad persoonlijk. Dit keer viel Egypte de Sinaï wèl binnen. Volgens Israelische regisseur Ariel Vromen was Marwan integer en heeft hij met zijn verhaal enorm veel doden voorkomen. Het verhaal van de jongen die wolf riep is oud (620-560 voor Christus). In 1973 bleek het nog verrassend vitaal. Planologen, leerde ik opnieuw, moeten net als Marwan verhalen vertellen. En machthebbers zijn er wel degelijk gevoelig voor. De kracht was in werkelijkheid zelfs zo groot dat de echte Marwan in 2007 in Londen werd vermoord, althans dat is het vermoeden van de politie. Nu maar hopen dat mijn binnenstadsvisie niet als bedreigend wordt ervaren. Gelukkig kun je hem ook negeren.
Geef een reactie