Wij zijn onze stad

Gelezen in ‘Wij zijn ons brein’ (2010) van Dick Swaab:

Afgelopen week gesproken op het symposium ‘50 jaar opleiding neurologie’ in het OLVG te Amsterdam. Voor een gezelschap van overwegend medici sprak ik over ‘de stad als brein’, een verwijzing naar mijn intreerede uit september 2012. Zoiets vergt wel enige voorbereiding, dus las ik opnieuw ‘Wij zijn ons brein’ van Dick Swaab. Was mijn metafoor nu wel of niet goed gekozen? Natuurlijk gaat elke vergelijking ergens mank, maar een goed gekozen metafoor kan ons helpen met elkaar te communiceren en bepaalt bij gebruik ons denken en handelen. De bouwstenen van onze hersenen, aldus Swaab, zijn zenuwcellen, ook wel neuronen genoemd, het zijn er liefst 100 miljard. Alles draait om interactie tussen deze neuronen. Ergens schrijft hij dat er 1000 x 1000 miljard plaatsen zijn waar zenuwcellen contact met elkaar maken. Dat contact verloopt via 100.000 kilometer zenuwvezels. De interactie tussen al die zenuwcellen bepaalt onze geest. Deze menselijke geest heeft – lach niet – een energieverbruik van een 15W-lampje. Iemand heeft ooit eens berekend dat het totale energieverbruik van de geest van één mens in een leven van tachtig jaar niet meer dan 1200 euro kost. Iets complexers en efficiënters dan hersenen, concludeert Swaab, bestaat niet.

Laten we uitgaan van 7,7 miljard mensen op aarde. Al die mensen interacteren via straten, spoorlijnen, vaarwegen, luchtroutes, radio-, televisie-, internetverbindingen. In dat drukke verkeer vormen steden de knooppunten waar alles interacteert. De stad is een technisch construct dat op een minimaal oppervlak een maximum aan ideeën genereert. Samen beslaan de steden slechts drie procent van het aardoppervlak, maar het netwerk waarin ze geweven zijn is zeer uitgestrekt. Elke stad bestaat uit een miljoen of meer mensen (inwoners èn bezoekers) die interacteren. Interactie binnen en tussen al die steden bepaalt onze wereldgeest. Het energiegebruik van deze wereldgeest lijkt gigantisch, maar is in werkelijkheid zeer efficiënt. Ik bedoel maar. Planologie zou je met neurologie kunnen vergelijken. Planologen zorgen voor een goede postnatale ontwikkeling van de wereldgeest. Taalomgeving speelt daarin een sleutelrol. Dat werd mijn verhaal die vrijdagmiddag in het OLVG.