Babylon

Gelezen in Huig nr. 11, februari 2009:

Wouter Vanstiphout is de vaste columnist van Huig, het tweejaarlijks verschijnende tijdschrift van de Academie van Bouwkunst in Rotterdam. Onder de titel ‘Stilstand is vooruitgang’ citeert hij een ultrakort verhaal van Franz Kafka, getiteld ‘Het Stadswapen’, over de bouw van Babylon, het immense bouwproject uit de oudheid waarbij generatie op generatie ernaar streefde de stad tot in de hemel door te bouwen. "Daarvoor moet echter wel eerst het werk van de vorige generatie worden afgebroken, om het dit keer op de meest optimale wijze te kunnen doen." En omdat iedere generatie sneller weet te bouwen dan de vorige, is er iedere keer ook meer af te breken. Op een gegeven moment leidt dit krankzinnige bouwen paradoxalerwijze tot stilstand, omdat de snelheid van bouwen het afbreken niet meer kan bijhouden. Waarna Vanstiphout zich richt op Rotterdam, en dan met name op de Rotterdamse haven. De bouwers van de Rotterdamse haven gedragen zich als de Babyloniërs in Kafka’s verhaal: de oude havenbekkens worden telkens afgebroken om plaats te maken voor nog grotere havenbekkens. De stad die al honderd jaar bezig is de grootste haven ter wereld te bouwen, fabriceert uiteindelijk …. "Rotterdam is de enige (hoofdstad) waarvan de hoofdstadachtigheid niet is verbonden aan mensen, maar aan bulk, infrastructuur, kanalen, kranen, containers, snelwegen, havenmondingen en bruggen." Uiteindelijk komt de stad krakend en piepend tot stilstand. "Dat had een ander Kafka verhaal kunnen zijn," schrijft Vanstiphout op het eind: "over een continent met als officiële hoofdstad een immer groeiende stad die alleen maar uit vrachtinstallaties en pijpleidingen bestaat en waar helemaal niemand woont, vandaan komt of heengaat."

Een huiveringwekkende column. Het Faust-thema zag ik zelden indrukwekkender en geestiger uitgewerkt dan hier. Het had een apart, genadeloos hoofdstuk kunnen zijn in Marshall Berman’s ‘All that is solid melts into air’. Over moderniteit. Over vooruitgang. Over het najagen van een mythe. Over hoe je steden te gronde kunt richten. "Lees aandachtig het ultrakorte verhaal ‘Het stadswapen’ van Franz Kafka, denk er twintig minuten over na, vertaal het naar je eigen situatie, en probeer dan nog eens vol te houden wat je doet." Het advies van Vanstiphout aan de studenten lijkt mij vergeefs. Want: hoe verging het ook alweer de Babyloniërs?