Gehoord op het Roeterseiland in Amsterdam op 18 april 2013:
Geweldig gastcollege gisteren aan de Universiteit van Amsterdam van Bart Goldhoorn. Goldhoorn, woonachtig in Amsterdam, werkt al zeventien jaar in Moskou als architect en organisator van stedelijke evenementen. Gisteren vertelde hij de bachelor-studenten over de planning van Groot Moskou. Voor het begrijpen van de huidige impasse – een absolute Catch 22 situatie – verwees hij naar de geschiedenis van Rusland. Rusland, zei hij, is een land van revoluties; verandering gaat er nooit geleidelijk. De laatste revolutie was een contrarevolutie die volgde op de perestroika. Ineens had de markt zijn intrede gedaan en gingen mensen de straat op om hun spulletjes te verkopen. Tot dan was Moskou nog een volledige ‘supply oriented city’ geweest, waarin grootschalige volkshuisvesting was gecombineerd met grote fabrieken en waarbij alles collectief was en niemand enige verantwoordelijkheid wilde dragen. Deze contrarevolutie heeft ‘de nachtmerrie van het communisme’ met de ‘nachtmerrie van het kapitalisme’ gecombineerd. De gebouwde omgeving van Moskou is namelijk nog overwegend communistisch, terwijl de samenleving door blind kapitalisme gedreven lijkt. ‘Russians are fed up with collectivity’. Overal plaatsen ze hekken en slagbomen en hun auto gebruiken ze als middel om zich de openbare ruimte toe te eigenen.
Overal zag Goldhoorn inertie: in normen, in eigendom, in bescherming. De ergste inertie ontwaarde hij in de Russische bureaucratie. Deze ambtenarenkaste, die dikwijls overheidswerk combineert met eigen ondernemingen, vormt de werkelijke heersende klasse. Ze stapelt perestroika-regelgeving op sovjetregels; of regelgeving wettig is maakt haar niet uit. In Rusland, voegde Goldhoorn eraan toe, is geen sprake van trias politica, dus kunnen bureaucraten gewoon hun gang gaan. Goldhoorn zag niets in de oplossingen die door de ontwerpteams tijdens de Moscow Competition waren aangedragen. Tot enige verbetering in de situatie zullen ze niet leiden. In Moskou is sprake van een ronduit zwakke overheid en de russen gaan conflicten uit de weg. Stagnatie is de uitkomst, een ernstig gebrek aan innovatie. Erger, ‘urban planning in Moscow is a dangerous profession,” waarbij hij verwees naar de stedenbouwkundige van Perm die vorige week door de politie was gearresteerd. Vandaar de titel van zijn college: ‘The Frozen City’. Lichtpuntjes zag Goldhoorn wel: de nieuwe chief architect van Moskou is jong en lijkt vatbaar voor verandering. Vraag uit de zaal: kan verandering hier alleen met een volgende revolutie komen? Bart glimlachte, hij dacht van wel.
Geef een reactie