Onderhoudend en bijzonder fraai is de tv-serie ‘Vliegende Hollanders’ van Joram Lürsen, over de luchtvaartpioniers Albert Plesman en Anthony Fokker. De Avro-Tros serie brengt mooi in beeld hoe mensen handelen als ze de toekomst van een technische en maatschappelijk innovatie niet kennen: de een vanuit een krachtige droom (Plesman, Fokker), de ander vanuit beperkingen, geld en risico’s (de aandeelhouders van de KLM). In aflevering twee zien we de geboorte van Schiphol. Weilanden. Zo begint dus een ontwikkeling die exponentieel verloopt: aarzelend en moeizaam in het begin, na het passeren van het tipping point razendsnel en niet meer bij te benen. Ondertussen ligt er een fraai boek op tafel: ‘Schiphol. Grensverleggend luchthavenontwerp 1967-1975’ (2019) van Paul Meurs en Isabel van Lent. In deze geschiedenis van de Amsterdamse luchthaven passeren we juist het tipping point en begint de boel uit de hand te lopen. Nog voordat de werken gereed komen is alles alweer veranderd: de komst van straalvliegtuigen, de noodzaak van langere landingsbanen, meer geluidsoverlast. Geluidsoverlast? Bij het ontwerp van de luchthaven, aldus Meurs en Van Lent, hoefde met geluid geen rekening te worden gehouden. Dat probleem achtte men van voorbijgaande aard. En de situering van de landingsbanen, die lag al erg vroeg vast. Zo kwam de verlengde Buitenveldertbaan gereed uitgerekend op het moment dat de zuidelijke stadswijk Buitenveldert gebouwd werd.
Grensverleggend is het ontwerp van het moderne Schiphol zeker. Maar als iets uit het bekroonde boek van Meurs en Van Lent duidelijk wordt, dan is het dat de plannenmakers de ontwikkelingen totaal niet konden overzien en dat ze eigenlijk maar wat deden; de grenzen wérden voor hen verlegd. Want alles overkwam hen, overigens zonder dat ze dat wilden toegeven. Terwijl de luchtvaart krankzinnig expandeert bezuinigt de regering doodleuk op het ontwerp, waardoor bijvoorbeeld de aankomst- en vertrekhal beduidend krapper wordt dan gepland – werkelijk bespottelijk. Flexibiliteit wordt nu cruciaal. Maar zelfs met inachtneming van alle souplesse worden de plannenmakers telkens weer ingehaald door de ontwikkelingen. Het boek eindigt met de opkomst van de charters. Inmiddels zijn deze chartermaatschappijen alweer ter ziele en hebben de Easy Jets en Ryan Airs hun plaats ingenomen. Het vliegverkeer op Schiphol groeide de laatste jaren met liefst 6 procent! En toen was er Covid-19 dat het vliegfestijn in 2020 met één klap bedierf. Is het niet ironisch dat direct na het vieren van het eeuwfeest van ónze KLM met al die mooie jubileumboeken en films de hele bliksemse boel in elkaar lazert? Ook aan exponentiële groei, weten we, komt altijd onverwacht een einde.
Geef een reactie