Ildefonso Cerdà

Gezien in De Zuiderkerk te Amsterdam op vrijdag 11 januari 2008:

Alweer zo’n grote negentiende eeuwse naam. Ildefonso Cerdà. Catalaans wiskundige, architect en civiel ingenieur, opgeleid te Madrid, later werkzaam te Barcelona. Alweer een man die precies op het juiste moment in de geschiedenis gereed was voor het grote stedenbouwkundige werk. In 1858, tijdens een kortdurend progressief Spaans bewind, gaf de in de hoofdstad Madrid gevestigde Spaanse regering ineens toestemming aan het Catalaanse Barcelona om de vestingwallen te slechten en de stad uit te leggen. De jonge Cerdà had juist drie jaar daarvoor zijn omvattende studie met het revolutionaire, industriële grid gereed gemaakt. Die had hij overigens zelf betaald uit een omvangrijke erfenis die hem in 1848 was toegevallen.

De drang om de stad Barcelona uit te leggen was in 1858 gigantisch. De economie groeide explosief doordat de havenstad als geen ander profiteerde van de handel met het jonge Amerika. Overal in de dorpen in de omgeving van de stad ontstond industrie. Maar de stad zelf bleef de vorm houden van een citadel, omgeven door een ruim schootsveld dat op last van de Spanjaarden niet bebouwd mocht worden. Dat leidde tot een onhoudbare situatie, met volksopstanden en rumoer. Op dat moment was de dichtheid in de stad opgelopen tot liefst 700 inwoners per hectare. Vergelijk dat maar eens met Parijs op dat moment: 291 inwoners per hectare. Of Berlijn: 189 inwoners per hectare. Of Londen: 128 inwoners per hectare. Een snelkookpan dus, een mierenhoop! Geen wonder dat het door Cerdà getekende grid van Cerdà een oppervlak besloeg van niet minder dan acht maal de bestaande stad. Dat was helemaal geen uitleg meer! Dat was een metropool, ingetekend rond een provinciestad van amper 300.000 inwoners.Vergelijk dat eens met de Amsterdamse discussie in diezelfde tijd – de moeite die het Samuel Sarphati kostte om over de Singelgracht heen te bouwen. Van Niftiks plan dateerde uit dezelfde tijd als het grid van Cerdà. Ook diens plan was behoorlijk stoutmoedig. Het werd door de Amsterdamse gemeenteraad terzijde gelegd. De burgemeester deed het af als "eene phantasie van een ambtenaar."