Gelezen in NRC Handelsblad van 30 november 2010:
De Duitse socioloog Hartmut Rosa, auteur van Beschleunigung. Die Veränderung der Zeitstrukturen in der Moderne (2005), noemt zich de socioloog van de versnelling. Hij constateert dat wij sneller moeten handelen, sneller moeten beslissen, de tijd vliegt tussen onze vingers weg. Bijgevolg komen we steeds meer tijd tekort. Ergens zijn we met z’n allen een grens overschreden en gaat het leven met ons aan de haal. Niet dat we er iets tegen kunnen doen. We zitten in een systeem gevangen. We moeten sneller werken en sneller leven om hetzelfde welvaartspeil te behouden, niet om erop vooruit te gaan. “You have to run very, very fast just to stay in the same place.” We hebben geen keus. “Zelfs collectief staan we machteloos,” stelt hij. “We hebben in de jaren tachtig en negentig onze economie drastisch geliberaliseerd. Dat zou innovatie en bedrijvigheid ten goede komen.” Maar, voegt hij daaraan toe, “de liberalisering kwam ook voort uit het onvermogen van onze westerse democratieën, toen al, om deze kapitalistische krachten bij te benen. Besluitvorming in een democratie vergt tijd.” Er is zelfs steeds méér tijd nodig voor democratische besluitvorming. “Nu problemen grensoverschrijdend worden en de samenlevingen meer multicultureel en dus complexer zijn, heb je méér tijd nodig om tot afgewogen beslissingen te komen. Politici en ambtenaren kunnen de versnelling van de vrije markteconomie daarom al heel lang niet meer bijbenen.” Volgens de Duitse geleerde was dit destijds mede een reden om te dereguleren: de politiek geloofde niet meer in zichzelf. “Ons probleem is nu dat de remmen weg zijn en dat we niet meer bij het stuur kunnen.” Hij spreekt van een crisis van de democratie, stelt vast dat er geen ruimte meer is voor geschiedenis en verhalen. Ronduit pessimistisch is hij omdat uiteindelijk de maakbaarheid van de samenleving een illusie blijkt. “Het leven zou steeds beter worden, dachten we, en de mens steeds vrijer. Maar ons jachtige leven is uiteindelijk een vorm van totalitarisme. En in dat totalitaire systeem leven wij zonder al te veel hoop. De vooruitgang is bezig zijn eigen kinderen op te eten.”
Rosa noemt het ironisch dat uitgerekend de Europese Unie sterk heeft bijgedragen aan de deregulering. “Alles is nu competitie, alles moet sneller en efficiënter.” Het lukt de EU niet om de geest terug in de fles te krijgen. Sterker, Brusselse politici lijken het systeem verder te willen dynamiseren door nog verdergaande privatiseringen en drastische reductie van het ambtelijke apparaat. Hij stelt vast dat in deze situatie de Europese politiek traag reageert, nog trager dan de nationale staten. Hij zegt er niet bij dat steden precies om die reden het voortouw zouden moeten nemen. Steden kunnen het snelste reageren, zich onmiddellijk aanpassen en hier en daar een dam opwerpen. De politiek besluitvorming moet op een veel lager schaalniveau plaatsvinden. Alleen op die manier kan sprake zijn van een voldoende adaptief systeem. Tot mijn verbazing is zelfs McKinsey & Company hiervan overtuigd. Op hun website las ik op 7 januari een artikel van Parag Khanna: “In a world that increasingly appears ungovernable, cities—not states—are the islands of governance on which the future world order will be built. Cities are humanity’s real building blocks because of their economic size, population density, political dominance, and innovative edge. They are real “facts on the ground,” almost immeasurably more meaningful to most people in the world than often invisible national borders.” Rosa gelooft er niet meer in. “De hulpeloosheid van de politici is niet om aan te zien.”
Geef een reactie