Gelezen in ‘’Palermo Atlas’ (2018) van OMA:
Palermo, de hoofdstad van de autonome regio Sicilië, telt 671.000 inwoners en is daarmee iets groter dan havenstad Rotterdam. Van Palermo maakte het Rotterdamse architectenbureau OMA in opdracht van de stichting Manifesta vorig jaar een uitgebreide ruimtelijke analyse in tekst en beeld. Ik las hem afgelopen zomer. ‘Palermo Atlas’ bevat in totaal negen hoofdstukken. Het opent met een analyse van de geografie; daarna volgen toerisme, immigratie, inwoners, mutaties, de stad in films, verlaten en nooit voltooide gebouwen, archieven van de moderniteit, plus een hoofdstuk over wandelingen en tochten met Palermitanen dwars door de stad. De caleidoscopische atlas die alle schalen omvat is bedoeld als onderlegger voor de reizende Manifesta-biënnale die dit jaar is neergestreken in de Siciliaanse stad en die aldaar nog te zien is tot 4 november. Het werken met zo’n stedenbouwkundige onderlegger is nieuw. “This study represents an alternative model for pre-biennal exploration, and is based on an omnivorous collection of stories gathered on the ground, telling of people, places, events and possibilities.” Wat Manifesta wil is met kunst een stad veranderen. De mogelijkheden van de werkwijze hebben we afgelopen dinsdagavond met een aantal direct betrokkenen, waaronder burgemeester Leoluca Orlando, in Pakhuis de Zwijger te Amsterdam besproken. Is Manifesta 12 anders, krachtiger, minder vluchtig, dan al die andere 210 biënnales?
Neem toerisme of migratie. Het buitenlands toerisme naar Palermo is niet heel omvangrijk: 1 miljoen per jaar (voor Amsterdam is dat 5,6 miljoen, Venetië 4,9 miljoen). Het aantal bootvluchtelingen vond ik indrukwekkender: ruim 10.000 via de haven in 2015. Het gros daarvan reist overigens door naar steden in Noord-Italië en verder. Slechts 4 procent van de Palermitaanse bevolking is in het buitenland geboren. In de atlas wordt beweerd dat Palermo een knooppunt is in wereldwijde stromen van mensen, goederen, data en plantensoorten, maar dat valt dus nogal mee. Veeleer is het dit: het thema van Manifesta is ‘Planetary Garden’, dat volgens de wethouder van Cultuur het geschonden beeld van Palermo moet herstellen, zij zoekt, schrijft zij, niet minder dan “an inversion of the narrative.” Palermo werd in de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd, verloor een deel van zijn bevolking en raakte in de greep van de Italiaanse maffia. Ook al heeft de huidige burgemeester Orlando orde op zaken gesteld, nog altijd kleeft aan de Siciliaanse stad het beeld van ‘Maffiapolis’. En dan zijn er de bootvluchtelingen en de landsgrenzen die sluiten. “There is an urgency to restoring the true essence of the Mediterranean as a bridge for commercial and cultural exchange.” Overal in de atlas vind je verwijzingen naar bronnen waarin het kustland van Palermo wordt neergezet als een paradijs, een schitterende tuin, een betoverend landschap van citrusvruchten, exotische planten en Europese olijfbomen, open en gastvrij. Lukt het Manifesta om de stad die verloren identiteit terug te geven? Ik vroeg het dinsdagavond aan de burgemeester. Hij denkt van wel. Het kost alleen tijd.
Geef een reactie