My Amsterdam

Gezien in de Movies op 1 juli 2012:

Afgelopen zondag zag ik in de Movies ‘My Amsterdam’ van Ed van der Elsken uit 1983. Architect Friso Broeksma vertoonde de oude film in het voorprogramma ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag. Wat de vertoning zo bijzonder maakte was de bewerking die Jan Rothuizen ervan had gemaakt. Rothuizen was er ook. Hij had, zei hij, het hele parcours opnieuw gefilmd vanuit een Fiat 500 en naast de historische beelden van Van der Elsken gezet: Haarlemmerstraat, Nieuwendijk, Dam, Kalverstraat, Vijzelstraat, Weteringcircuit, terug door de Vijzelstraat, Muntplein, Reguliersbree, Rembrandtplein en weer terug. De commentaarstem van Van der Elsken had hij gehandhaafd. Zo zagen we hetzelfde straatbeeld twee keer: in 1983 en achtentwintig jaar later, in 2011. In 1983 woonde ik net een jaar in Amsterdam. De Haarlemmerstraat waar de film mee begint is vlakbij de Droogbak waar ik destijds werkte. Het is ook de straat waar de Movies nog altijd is gevestigd. Een feest van herkenning, pure nostalgie. Tegelijk was het alsof ik die zonnige middag weer de bioscoop uitliep, in de auto stapte en opnieuw de stad inreed. Een wonderlijke ervaring.

Beide films waren ‘s ochtends om 6 uur geschoten. De straten waren leeg. Was er in die achtentwintig jaar veel veranderd? Zo op het oog niet. De openbare ruimte in Amsterdam is veel beter geworden, dat wel, er ligt tegenwoordig minder zwerfvuil op straat, de ‘amsterdammertjes zijn verwijderd, in de Haarlemmerstraat en op de Zeedijk zijn de gaten in de straatwanden opgevuld. Verder is alles nog hetzelfde. Het grote verschil met vroeger zit in het dramatische eindbeeld van de film. In 1983 reed Van der Elsken door de Staalstraat. Op het eind van de smalle straat, in zuidelijke richting, is het beangstigend leeg. Een fel licht schijnt je tegemoet. Ineens rijdt de camera een kale vlakte op, draait naar links en toert over het Waterlooplein of wat daarvan over is. Rond de Mozes en Aaronkerk houdt hij abrupt stil. We vangen nog een glimp op van het toenmalige Maupoleum. Van der Elksen mompelt iets in de trant van “In dit deel van de stad zijn hele verschrikkelijke dingen gebeurd. Ik zal daar verder niet op ingaan. Waarom moet hier nou een stadhuis verrijzen? Ze hadden toch beter dat stadhuis op de Dam in ere kunnen herstellen?” Dat was in 1983. Was hij destijds naar het IJ gereden, dan hadden we nu opgelucht kunnen ademhalen. Maar nee, de woede richtte zich in 1983 op die Stopera. Zijn woorden echoën nog na.