Oud geluid

Gelezen in NRC Handelsblad van 24 maart 2013:

Afgelopen zondag, tijdens Open Monumentendag, heus negentiende eeuws grachtenwater geroken, afkomstig uit de Amsterdamse grachten. Het stonk vreselijk. Zo moet het dus ooit overal geroken hebben in Amsterdam. En hoe klonken straatgeluiden? Daarvoor moet je tegenwoordig in het Amsterdam Museum zijn. Daar hebben ze de geluiden nagebootst zoals je die ooit op de Dam hoorde, om precies te zijn in 1895 en in 1935. In die stedelijke ruimte van amper 80 bij 180 meter hoorde je vroeger trams, paarden (!), karren, voetgangers, koetsen passeren, klokken luiden, straatventers schreeuwen, ratels ratelen. Later verscheen daar de automobiel. Die reed op rubberen banden en er kwam asfalt. Vanwege het gevaar dat dit nieuwe geluid veroorzaakte werd de bestuurder in 1928 verplicht om op elke straathoek te claxonneren. Al dat stadsgeluid, waarvan geen historische opnamen bestaan, is geïnventariseerd, gesimuleerd en opnieuw opgenomen. Over het NWO-onderzoek van Karin Bijsterveld, hoogleraar technologie en moderne cultuur in Maastricht, verscheen in maart een groot artikel in de wetenschapsbijlage van NRC Handelsblad. Dat was naar aanleiding van de ingebruikname van de geluidssimulatie in het Amsterdam Museum.

Wat me in het artikel trof: ergens in de twintigste eeuw zijn grote steden als Amsterdam van een hi-fi omgeving veranderd in een lo-fi omgeving. Tussen 1895 en 1935 nemen drukte en stadslawaai sterk toe. Het ene geluid begint dan het andere te maskeren. “In een hi-fi omgeving kun je de signalen nog van elkaar onderscheiden. In een moderne lo-fi stad is veel meer ruis, alles loopt door elkaar heen en overstemt elkaar.” Anders gezegd, honderd jaar geleden kon je nog afzonderlijke voetstappen van mensen horen op de Dam. Nu kan dat allang niet meer. Wat ik nog uit mijn eigen jeugd herinner: melkmannen die mooie deuntjes floten op straat. De technici die het oude geluid wetenschappelijk reconstrueerden kunnen overigens ook toekomstig geluid samenstellen. Wat ik wel zou willen horen: Damgeluiden in 2050, ruim na ingebruikname van de Noord-Zuidlijn.