Antifragile

Gelezen in ‘Antifragile’ (2013) van Nassim Nicolas Taleb:

Hoe te handelen in een wereld die onvoorspelbaar is? Onze neiging tot het bouwen van stabiele systemen die kleine schokken kunnen opvangen en neutraliseren is groot, maar de echt grote schok, als hij komt, zal juist daardóór catastrofale gevolgen hebben. Dat zijn de zogenaamde ‘Zwarte Zwanen’, de vele crises, verrassingen en planningsfouten die we, juist nu, beleven. Waarom niet meer dynamische organisaties bouwen die sterker worden als ze worden blootgesteld aan onverwachte negatieve èn positieve gebeurtenissen? Dat is de essentie van Nassim Nicolas Taleb’s nieuwste boek. Taleb is hoogleraar Risk Engineering aan de New York University. Hij duidt de systeemeigenschap die hierbij hoort aan als ‘antifragiliteit’. Antifragiel, schrijft hij, is iets anders dan veerkracht, robuustheid of aanpassingsvermogen. Die laatste eigenschappen gaan slechts over overleven. Met antifragiliteit worden de systemen juist sterker, beter.

Fragiel – kwetsbaar – worden systemen en organisaties als ze efficiënter worden gemaakt, als tussenlagen worden geschrapt, als je ‘je gaat erover of niet’-principes toepast, als de aansturing ‘topdown’ is geregeld, als de werkvloer alleen maar mag uitvoeren wat het bestuur heeft bedacht, kortom als rust, orde, stabiliteit in de systemen wordt nagestreefd. Het gevolg zal zijn dat de systemen of organisaties vroeg of laat zullen inklappen, want juist de kwetsbaarheid wordt erdoor vergroot. (Dan volgt, noodgedwongen, weer een reorganisatie). Maar ook profiteren de systemen niet van gunstig toeval die verborgen zit in onzekerheid. Hoe bouw je dan aan antifragiliteit? Taleb: door de processen ‘bottomup’ te organiseren, door lichter te sturen met minder regels en minder beleid, door alleen in te grijpen als iets ernstig uit de hand loopt, door uit te gaan van opties en de gedachte dat vele wegen naar Rome leiden. Asymetrie in de systemen inbouwen, experimenteren als basis van organisatie, plezier beleven aan chaos, holistisch denken toelaten, kleinschaligheid koesteren, lokaal organiseren, kleine financiële risico’s durven nemen, ‘less is more’-inschattingen maken, allemaal zaken die de organisaties en systemen sterker maken. Maximale kans ook om te prifiteren van gelukkig toeval. Jammer alleen dat managers en ook planners – Taleb noemt ze ‘Fragilistas’ – nog steeds precies het tegenovergestelde doen.