Feiten

Gelezen in De Brand (2002) van Jörg Friedrich:

Opnieuw onder de indruk geraakt van Hamburg. De kracht van de economie van deze Noord-Duitse stad overtreft verre die van Amsterdam, laat staan Rotterdam. Len de Klerk, die mee op reis was, prentte ons in dat we ons handelen meer op feiten moeten baseren. En Kai Lütkens, architect, die ons o.a. door Falkenried rondleidde, had een historische kaart bij zich, uit 1947. Daarop stond in rode arcering het door geallieerde bombardementen verwoeste deel van Hamburg aangegeven. Heel feitelijk. Vooral de oostelijke volksbuurten bij de haven waren platgebrand. Eerst in juli 1944 werd de Hamburgse binnenstad geraakt, toen 800 Amerikaanse bommenwerpers de scheepswerf van Blohm & Voss probeerden te vernietigen, en die in plaats daarvan iets noordelijker de historische kern van Hamburg in de as zetten. Het herinnerde me aan het boek dat Jan Wolkers me indertijd had uitgeleend, toen ik op Texel logeerde. De schrijver was stomverbaasd geweest, nee verontwaardigd woest, nadat ik hem had verteld dat de extreme verwoesting en slachtpartij door de Engelsen en later de Amerikanen mij volslagen onbekend was geweest. Ik heb het geleende boek over de vuurzee die zomer ademloos en besmuikt uitgelezen.

Bijna schuldbewust kocht ik later Jörg Friedrich’s intrigerende werk over de geallieerde bombardementen op Duitsland. Over Hamburg schrijft de Duitse historicus het volgende. In totaal werden er 213 aanvallen op Hamburg uitgevoerd; 112 daarvan vonden plaats in 1940 en 1941. In het tweede deel van de oorlog vonden nog eens 65 aanvallen plaats. In totaal verloren daarbij zo’n 6000 mensen de dood. “Achteraf bezien lijkt de schade die de luchtoorlog in de loop van vijf jaar in Hamburg heeft aangericht echter bijzaak, met uitzondering van drie dagen.” In de nacht van 27 of 28 juli 1943 sneuvelden in drie uur tijd nog eens 40.000 Hamburgers. Niet door bloedvergieten, maar door verkoling en vergiftiging. Men stierf op straat of in de kelders onder de woningen door giftige gassen die vrijkwamen bij de extreme brand. “De kelder nam de hitte van buiten op en werkte na enige tijd als een crematorium of hij vulde zich ongemerkt met dodelijke brandgassen. Met 70 tot 80 procent noemden de Hamburgse autoriteiten vergifiting door gas als meest gangbare doodsoorzaak.” Friedrich, opnieuw zeer feitelijk: “Als door een draaideur geworpen, bevonden 12 vierkante kilometer van Hamburg zich drie uur lang in een ruimte waarin het leven niet sterft – dat doet het voortdurend – maar tenietging en niet meer verder kon. De dodenaantallen van Hamburg en Hiroshima duiden op een oorlog die gebieden van de wereld afzondert.” We bezochten HafenCity, hoorden de indrukwekkende vastgoedprijzen die de Amsterdamse verre overtreffen en aanschouwden de voorbereidingen van de Internationale Bau Ausstellung 2013. Heel feitelijk allemaal.