Benzineplanologie

Besproken met NRC Handelsblad op 25 april 2008:

De kwaliteitskrant bereidt een artikel voor over het snelwegennet van Nederland, geredeneerd vanuit het jaar 1968 en dan vanuit 2008 terugblikkend over de afgelopen veertig jaar. Het verschijnt rond 10 mei. Belangrijkste vraag: zou je het wegennet weer net zo willen bouwen als we de afgelopen veertig jaar hebben gedaan? Antwoord: nee, natuurlijk niet. Los van de vraag of zo’n antwoord zinnig is, kun je alleen maar stellen dat zo’n netwerk zich op vrij irrationele wijze heeft gevormd. In ons land gebeurde het in krap dertig jaar, namelijk tussen 1965 en 1985. Weliswaar lag er een structuurschema hoofdwegennet aan ten grondslag, maar dat is helemaal niet uitgevoerd. Eigenlijk is er maar een deel van uitgevoerd. Daar kwam abrupt een einde aan in 1983. Toen begonnen de rellen in de bossen bij Ameliweerd, boven Utrecht. Daarmee stokte de bouw van het rijkswegennet, dat twintig jaar eerder zo voortvarend begon, in 1965, met de instelling van het Rijkswegenfonds. Nederland was toen overigens erg laat met de aanleg van haar autosnelwegen. De ons omringende landen waren al veel eerder begonnen omdat het autobezit in onze buurlanden veel ruimer was. In Nederland wisselden de arbeiders hun fiets eerst in voor een brommer. Pas daarna, onder aanvoering van premier Den Uyl, maakten hun brommers plaats voor een Volkswagen Kever of een Opel Kadett.

Kijk toch eens naar dat structuurschema van destijds. Wat een optimisme! Wat een geloof in de moderniteit! Wat een benzineplanologie! Alle wegen waaieren vanuit de Randstad naar de rest van Nederland uit. De planologen geloofden heilig in de auto. Alle mechanische utopieën uit de vroege twintigste eeuw lijken erin verwerkelijkt. Een prachtige dicht raster van snelwegen, dat zeker, consequent doorgeredeneerd in de verstedelijking, die oplost in bandvormige steden vanuit de Randstad naar buiten toe: ziedaar het stedelijke veld. Ook al is maar een deel van het structuurschema uitgevoerd, de stedelijke decentralisatie is er gekomen. En hoe! De Randstad heeft zichzelf opgelost. En overal vieren we de congestie!