Gelezen in NRC Handelsblad van 4 januari 2008:
Niet dat ik het boek al heb gelezen. Alleen de recensie, in de boekenbijlage van NRC Handelsblad. Maar omdat het een roman van Steven Johnson is, was ik direct geïnteresseerd. In ‘The Ghost Map’ beschrijft Johnson het bekende verhaal van de arts John Snow en hoe deze tijdens een ernstige cholera-epidemie in 1854 bewijs vindt voor het merkwaardige idee dat cholera niet via de lucht wordt verspreid – de gangbare theorie tot dan toe -, maar via het water. De roman speelt in Soho, Londen. Toen Snow de doden op een kaart intekende zag hij in één oogopslag dat de meeste slachtoffers in de buurt van een waterput leefden. Ze moesten er allemaal uit hebben gedronken. Het waren de menselijke uitwerpselen die het water hadden verontreinigd en die vervolgens via het drinkwater de ziekte hadden verspreid. Het was het begin van riolering of tenminste gescheiden vuilinzameling in steden. Johnson: "Het boek gaat over cholera, maar het is eigenlijk een verhaal over de voordelen van verstedelijking. Dit is een van die voorbeelden waarbij de stedelijke bevolkingsdichtheid het probleem creëerde en er tegelijkertijd de oplossing voor bood."
Ik ken Johnson van ‘Emergence: The connected lives of ants, brains, cities and software (2001). Het was een van de boeken die me destijds op het idee brachten om voor de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening een geheel nieuwe visie op de grote steden te schrijven (de andere was van Peter Hall, Cities in Civilisation, 1998). Die visie werd uiteindelijk ‘Creatieve steden!’ (februari 2002). Het zat zo. Door dichtheid van steden en toeval als uitgangspunt te nemen begrijp je ineens waarom (hele) grote steden zo belangrijk zijn als het gaat om culturele, technische en economische innovatie en het oplossen van maatschappelijke problemen. "Why do people cluster together in neighbourhoods? (…) What causes a media frenzy? The answer is emergence: change that occurs from the bottom up. When enough individual elements interact and organize themselves, the result is collective intelligence – even though no one is in charge."
Nu is wat Snow deed geen vorm van collectieve intelligentie. En toch. Door het clusteren van mensen ontstaat hier intelligentie, ook al schrijven we de innovatie toe aan één persoon. "Destijds woonden er drie miljoen mensen in Londen. Nog nooit hadden er zoveel mensen op zo’n klein grondgebied samengewoond. Zou dat wel goed gaan? Men dacht serieus dat Londen eenzelfde lot als het klassieke Rome te wachten stond. Zoveel mensen bij elkaar, dat moest wel op een ramp uitdraaien. Maar Snow liet zien dat epidemieën beteugeld konden worden. Hij toonde aan dat de metropool wel degelijk een duurzame toekomst tegemoet kon gaan." Ik vind dat nog zwak uitgedrukt. Uitgerekend metropolen blijken door emergentie duurzaam te zijn.
Geef een reactie