Communitas

Gezien in het Stedelijk Museum op 22 augustus 2013:

Communitas heette het centrale werk uit 2010 van kunstenaar Aernout Mik in de overzichtstentoonstelling van zijn indrukwekkende oeuvre in het Stedelijk Museum te Amsterdam. Het werd, samen met twaalf andere werken van dezelfde videokunstenaar, deze zomer vertoond in de kelder van het vorig jaar heropende museum. Ik heb er een klein uur gebiologeerd naar gekeken. Het drieluik toonde verwarrende beelden van een aantal in scene gezette volksvergaderingen, opgenomen in het Stalinistische Paleis voor Cultuur en Wetenschap in Warschau. Een bont gezelschap probeerde er ogenschijnlijk tot besluiten te komen, maar niemand was er de baas. Overal hingen spandoeken. Er werd georeerd, gedelibereerd, papieren uitgedeeld, gestemd, met vlaggen gezwaaid, gezongen (al ontbrak het geluid), gemarcheerd, met maquettes gegooid – allemaal uitingen van zoekende saamhorigheid. Maar het gezelschap oogde te heterogeen en te machteloos om het met elkaar eens te worden, alsof heterogeniteit een sta-in-de-weg voor samenwerking zou zijn.

De video eindigde met een uitgeputte menigte die, ondanks alle moeite niet in staat om iets gemeenschappelijks tot stand te brengen, in de banken en stoelen van het theater in slaap was gevallen. Net als alle andere werk van Mik stemde de video weinig optimistisch. Anarchisme, ontregeling en chaos liggen voortdurend op de loer. Het sterkst werd dit menselijke onvermogen tot samenwerken in beeld gebracht in een andere video. Het betrof waarheidsgetrouwe beelden van de oorlog in Servië, door Mik genadeloos gemonteerd tot een reeks zinloze handelingen, op afstand gadegeslagen, in een treurig niemandsland. Er kwam geen einde aan. Buitengewoon deprimerend. Daarna boven in het museum nog een video van het werk van de Rotterdamse kunstenaar Erik van Lieshout gezien, die twee maanden lang vergeefs een kunstwinkel in het kwijnende winkelcentrum Zuidplein trachtte te exploiteren en zich afvroeg wat een kunstenaar in deze omgeving kon betekenen. Niets. Ik werd er niet vrolijk van. Mismoedig verliet ik het Museumplein, waar juist een podium werd gebouwd voor het volgende volksfeest.