Domweg dommer

Gelezen in ‘The Culture of Narcissism van Christopher Lasch (1979-editie 1992):

Onder de cultuurpessimisten van deze wereld reken ik zeker Christopher Lasch. Net als Richard Sennett wilde ik hem nooit lezen. Ik las alleen H.J.A. Hofland die óver hem schreef. Nu ben ik dan eindelijk gezwicht. Nadat ik ‘The Culture of Narcissism’ in 2003 in San Francisco had gekocht en zijn twintig jaar oude boek ook nog eens drie jaar op de plank liet liggen, greep ik nu dan eindelijk in de kast en las het boek in één adem uit. Mag ik zeggen: fascinerend?

Ze zeggen wel dat wij in Europa pas dertig jaar later worden geconfronteerd met de maatschappelijke verschijnselen die in Amerika zich manifesteren. Ik geloof dat dat helemaal klopt. Lasch is voor ons, Europeanen, juist nu, op dit moment, actueel. Hij houdt ons een spiegel voor die onverbiddellijk tegen ons pleit. Het onderwijs bijvoorbeeld. Dat wordt almaar slechter. Klopt, schrijft Lasch. Dat is al sinds de jaren ’30 van de twintigste eeuw gaande. Het Duitse onderwijs was op het eind van de negentiende eeuw het beste ooit, en zo ook dat in Engeland en Amerika. Daarna ging het bergafwaarts. In de jaren zestig bereikte het een voorlopig dieptepunt met de democratisering en de daarna snel opeenvolgende onderwijshervormingen deden de rest. Lasch geeft er ook een verklaring voor. De consumptiemaatschappij met zijn narcistische trekken heeft geen behoefte aan veel kennis. Mensen moeten vooral, en in de eerste plaats, consumeren, het accent ligt allang niet meer op produceren. Mensen moeten vooral creatief zijn, stilte en concentratie doen er minder toe. Kinderen moeten in de eerste plaats gereed worden gemaakt voor het leven, enfin, zo gaat Lasch nog even door. Kortom, wat hij bedoelt te zeggen is: we worden gewoon dom.

Ik moet zeggen, ik las het ademloos en geloofde het nog ook. Vaag herinner ik me dat in de kringen van mijn grootouders kennis van Grieks en Latijn, grammatica en algemene ontwikkeling vanzelfsprekend en paraat aanwezig was. En in de biografie over Hannah Ahrend las ik hoe zij, als aankomend filosoof, in Königsberg intellectueel gevormd werd. Ongelooflijk. Het klonk als van een andere planeet. Dat gaat minister Plasterk niet veranderen. Als Lasch gelijk heeft, wordt het alleen maar slechter. Omdat onze samenleving domweg geen behoefte meer heeft aan veelzijdig intellect. Alleen, hoe zit dat nu met die ‘battle for the best’?