Gelezen in ‘Träume in Trümmern’ (1993) van Werner Durth, Niels Gutschow:
In een hotel in Hannover vertelde Noud de Vreeze over zijn binnenkort te verschijnen boek dat handelt over de Duitse steden kort voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Het was daags na de Duitse verkiezingen waarover in de kranten nog eens was gereleveerd dat de geallieerde bezetters na de oorlog aan verliezer Duitsland een federatief, dus gedecentraliseerd, politiek stelsel hadden opgelegd, dit om te voorkomen dat enige totalitaire gedachte bij onze oosterburen ooit weer een kans zou krijgen. De Vreeze trok de maatregel door naar de door de geallieerden in het naoorlogse Duitsland geïntroduceerde grondpolitiek. Grondbezit werd door de Verenigde Staten en Groot-Brittannië heilig verklaard, onteigenen buitengewoon lastig. Zo kon geen overheid de macht nog aan zich trekken om nieuwe grote ondernemingen te beginnen. Dit verklaart waarom de gebombardeerde en afgebrande Duitse steden na de oorlog kavel na kavel, blok na blok, weer werden opgebouwd. Ideeën zoals in Rotterdam om op basis van een Duitse onteigeningswet de hele binnenstad maar af te breken en een radicaal nieuw ontwerp te introduceren maakten in de Duitse steden geen schijn van kans. De stedenbouwer van Hannover, Hillebrecht, kon niet anders doen dan met de individuele grondeigenaren oeverloos praten. Machteloos moest hij toezien hoe burgers hun eigen plan trokken. Het naoorlogse Hannover werd daardoor een prettige, kleinschalige metropool.
Grootschalige plannen ontbraken bij onze oosterburen in de naoorlogse jaren, zo lees ik ook in ´Träume in Trümmern’ (1993) van Werner Durth en Niels Gutschow, de korrelgrootte van de stedelijke ontwikkelingen bleef klein, waardoor een krachtige ontwikkeling van onderop werd gestimuleerd. De Vreeze noemde de grote hoeveelheid prijsvragen, burgerinitiatieven en tentoonstellingen die in de periode van de wederopbouw in de Duitse steden werden georganiseerd; burgers domineerden de toekomstgesprekken. Men kan gerust stellen dat juist de door de Amerikanen afgedwongen grondpolitiek de Duitse steden snel en succesvol heeft doen herrijzen. En dat terwijl het de wens van de Amerikanen was om met de door haar genomen maatregelen van het industriële Duitsland weer een agrarische natie te maken – het plan Morgenthau –, waarbij dorpsachtige ontwikkelingen werden bevoordeeld en Duitsers hun afgebrande grote steden de rug zouden toekeren. Het gebeurde niet. “Schon früh kann in der amerikanischen Zone der Wiederaufbau in fast unreglementierter Eigeninitiative der Bewohner, der Haus und Grundeigentumer nach dem liberalistischen Motto Laissez faire, laissez allez begonnen werden, wodurch rasch tatsachen geschaffen werden.” De Duitse planning-van-onderop heeft tot het naoorlogse economische wonder geleid, alles dankzij de steden en hun gefragmenteerde grondpolitiek.
Geef een reactie