Mondriaan

Gelezen in de Volkskrant van 31 januari 2014:

Op een gegeven moment ging Piet Mondriaan, geboren in Amersfoort, abstract schilderen. Wanneer precies? En waar? Het kubisme van Mondriaan is onderwerp van een tentoonstelling in het Gemeentemuseum te Den Haag. Uit de recensies van de tentoonstelling maak ik op dat Mondriaan voor het eerst kubistische schilderijen zag in Amsterdam, eind 1911, op de bovenverdieping van het Stedelijk Museum, toen daar de Amsterdamse Moderne Kunstkring een tentoonstelling aan Franse moderne meesters wijdde. "Eerst was er een tentoonstelling in de Amsterdamse Moderne Kunstkring. Daar zag hij het werk van de peetvader van het kubisme, Cézanne, en de kroonprinsen, Picasso en Braque. Vervolgens was er een reis naar Parijs. Daar bezocht hij de Salon des Indépendants. Tenslotte, in 1912, verliet Mondriaan Amsterdam en verloofde en vestigde zich voor onbepaalde tijd in datzelfde Parijs." Eerst Amsterdam dus, toen Parijs.

In ‘Mondriaan. Tekeningen’ (1981) lees ik dat de schilderwijze van Mondriaan al eind 1910 een belangrijke wijziging onderging; de gehele organisatie van het vlak wordt dan belangrijk. Eind 1911 was er inderdaad de tentoonstelling in Amsterdam, die ook werk van zijn hand bevatte en die hij mede hielp organiseren. De oprichters van de Moderne Kunstkring wilden een Amsterdamse internationale salon maken naar het voorbeeld van de Parijse Salon d’Automne. Kort daarvoor exposeerde Mondriaan een doek van zijn hand in Parijs op de Salon des Indépendants, en begin 1912, direct na de tentoonstelling in Amsterdam, verhuisde hij naar de Franse hoofdstad. Voor onbepaalde tijd? Nee hoor. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog verliet hij ijlings weer Parijs en woonde en werkte hij in Domburg, in Laren, waar hij Bart van der Leck leerde kennen, en vooral in Amsterdam. In 1915 ontmoette hij daar de luidruchtige Theo van Doesburg, die in de Johannes Verhulststraat woonde. Zijn echte abstracte werken schilderde hij vanaf 1917, om ze in 1919 in Amsterdam te exposeren. Pas in juni 1919 keerde hij weer terug naar Parijs. Over die cruciale Amsterdamse jaren van Mondriaan was onlangs in het Amsterdam Museum een fraaie tentoonstelling te zien. Toch heet de tentoonstelling in het Haagse Gemeentemuseum ‘Mondriaan en het kubisme: Parijs 1912-1914’.