Ontstedelijking

Gelezen in ‘The Lost Massey Lectures’ (2007) i.c. Paul Goodman:

Gisteren gesproken bij de opening van een nieuwe vestiging van het Bureau Stedelijke Planning in Amsterdam aan het IJ. Het onderwerp: verstedelijking en uitdijende centra. Ik zei dat ik niets met de term ‘verstedelijking’ aankon. Wat wordt eronder verstaan? In Nederland komt het veelal neer op ont-stedelijking.

Thuisgekomen knaagde er iets. Ineens bedacht ik me. Had ik niet onlangs de Canadese Massey Lectures gekocht vanwege een lezing van Jane Jacobs? Al bladerend stuitte ik min of meer toevallig op een lezing van Paul Goodman, getiteld ‘The Moral Abiguity of America’. De lezing dateert van 1966. Goodman, gestorven in 1972, was een Amerikaanse schrijver en sociaal criticus uit New York. Zijn lezing gaat over ‘Urbanization and rural reconstruction’. Ik lees hem opnieuw.

Verstedelijking, schrijft Goodman, vloeit niet noodzakelijkerwijs voort uit technologische ontwikkeling. Integendeel, je zou dan eerder ontstedelijking verwachten. Sterker, ontstedelijking werd als toekomstperspectief ook aangenomen door mensen als Marx, Engels, Kropotkin, Geddes, Frank Lloyd Wright en andere liefhebbers van moderne technologie. Ook, schrijft Goodman, is verstedelijking geen noodzakelijk gevolg van bevolkingsgroei. Toch groeien de Amerikaanse steden. Waarom? Goodman denkt dat het niet natuurlijke en sociaal-psychologische redenen zijn, maar politieke. "The remarkable increase in technical efficiency could just as well prduce rural affluence or a co-operative society of farmers and consumers."

Ongelooflijk, zo negatief Goodman over grote steden schrijft. Het is 1966. In Nederland was dat negativisme niet anders. Maar dan komt het: "Another term that has vanished from planning vocabulary is ‘city’. There is no longer a science of city-planning but a science of urbanism, which analyzes and relates the various urban functions, taking into account priorities and allocating available finances." Deze man, en vele anderen, hadden de grote steden dus eigenlijk opgegeven. Verstedelijking ging door, maar kwam neer op het groeien van niet-stad – suburbanisatie. Voorzover er nog steden groeiden, was dat een politiek keuze. Ongelooflijk hoe ver weg dit allemaal lijkt.

Maar in het gezelschap van genodigden van het Bureau Stedelijke Planning, afkomstig uit heel Nederland, leek men nog te geloven dat Paul Goodman het bij het rechte eind had. Ze leken nog te leven in 1966. Vreemd. Het was alsof ik ver terug ging in de tijd. Alsof Amsterdam zich in een andere tijdzone bevindt.