Principieel

Gelezen in Lucifer (2007) van Connie Palmen:

De componist Peter Schat is de hoofdpersoon in Lucifer, de roman van Connie Palmen uit 2007. Hij komt er in voor als Lucas Loos. Connie Palmen betoont zich een epigoon van Harry Mulisch in de wijze waarop ze het verhaal opdist. Trouwens, Mulisch komt er zelf ook in voor, onder de naam van Aaron Keller. Door de wijze waarop de vriendenschare rond Schat wordt geschilderd ervaar je de roman als een socratisch gesprek dat vooral om de goedkeuring lijkt te vragen van Mulisch zelf, een van de oudste, nog levende leden van De Kring (in de roman ‘De Tafel’ geheten, maar in het vijfde bedrijf per ongeluk toch aangeduid als De Kring) en degene die de breuk van De Kring met Schat forceerde. Aanleiding: het gedrag van Schat na de raadselachtige dood van zijn vrouw, Karina Schapers. Er wordt in de roman vooral gesproken over muziek. Peter Schat komt er maar al te menselijk vanaf. Hij had bravoure, liep over van verbeelding, was pompeus en theatraal, kwam ernstig over als het om zijn muziek ging, overschatte zijn eigen betekenis, was zeer principieel, maakte zichzelf in gezelschap onmogelijk. Iemand op het eind van het boek merkt terugblikkend op dat de componist zichzelf in het centrum van een mythe plaatste. Precies zo had Connie Palmen het waarschijnlijk bedoeld. 

Het klinkt maar al te Hollands. We kennen in die principiële zelfoverschatting ook de wijze waarop in de kleine wereld van de Nederlandse stedenbouw de utopie van de tuinsteden en tuindorpen werd opgelegd aan bijna elke provincie. Geen land in de wereld heeft zo lang zo rechtlijnig vastgehouden aan dat absurde idee om een hoefijzervormige stad rond een groen hart te bouwen, sommigen willen het nog bijna tot op de dag van vandaag. Het gebrek aan humor en souplesse in dezen is opmerkelijk. “En toch was hij een opportunist,” kwalificeerde een oude makker de componist op het eind van het boek. Hij zou nota bene niet principieel genoeg zijn geweest. Daar heb je het! De literaire vrienden onder leiding van Harry Mulisch die Peter Schat uiteindelijk in de ban doen, blijken achteraf nóg principiëler dan de goede man zelf. Hollandser kan het niet.