Civics

Gelezen in ‘Pioneers in British Planning’ (1981) van Gordon Cherry (ed):

Onlangs een lezing gegeven in Geneve, aan de universiteit, over open planning. In de zaal werd na afloop de vergelijking gemaakt met het werk van de Schotse bioloog, socioloog en planner Patrick Geddes (1854-1932). Veel opgeschoten, concludeerde ik, zijn we dus niet. Hoewel je de opmerking van de Zwitserse dame in het publiek ook positief kon opvatten. Enerzijds doelde ze op de brede evolutionaire, quasi-theoretische benadering van Geddes van het vakgebied die ik de zaal kennelijk voorhield en die de afgelopen decennia inderdaad verloren is gegaan, anderzijds de hele praktische experimenten waarmee hij en ik die benadering onderbouw(d)en. Ook die combinatie van beide komt nauwelijks nog voor, gescheiden als de academische wereld is van de planologische praktijk. Het is juist wat mij begin jaren ‘80 in het oeuvre van Geddes zo aantrok en wat me destijds deed besluiten het schrijven van een proefschrift te combineren met werken in de planologische praktijk. Ik heb er nog altijd geen spijt van.

In ‘’Pioneers in British Planning’ schreef Helen Meller ooit een essay over het leven en werk van Patrick Geddes. Ze typeerde hem als een zeer bevlogen generalist die geen aanvoerder van een beweging (van overwegend specialisten) kòn zijn. Geddes, werkzaam in Edinburgh – het ‘Athene van het Noorden’ -,  geloofde ook niet in politiek en meende dat alleen met concrete economisch-ruimtelijke interventies verbetering kon worden gebracht in de lot van mensen. Zijn Kropotkin-achtige voorstellen tot wederzijdse hulp werden vaak geridiculiseerd, zelfs zijn vrienden en collega’s plaagden hem erom. Maar hij had ook fans. “His enthousiasm was infectuous but he chose emotional rather than intellectual methods to convert the world to the socio-biological eutopia of social reconstruction.” Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog trok hij teleurgesteld naar India, later naar Israel, om in de slums de armen bij te staan met praktische adviezen. Bij terugkeer in 1916 trof hij de jonge Amerikaan Lewis Mumford als leerling, maar ook die ging later een andere weg. Onder Nederlandse planners staat Geddes vooral bekend om zijn pleidooi voor ‘survey before plan’. Ach ja.