Stedenbouwkundig exzeem

Gelezen in ‘The City in History’ (1961) van Lewis Mumford:

Mijn afscheid van Washington DC ging gepaard met een haastig bezoek aan het graf van Pierre Charles L’Enfant. Het graf van de stedenbouwkundige, ontwerper van het grondplan van de Amerikaanse hoofdstad, bevindt zich op het hoogste punt van Arlington, vlak bij het graf van John F. Kennedy. Het uitzicht is adembenemend. Van die grote afstand is niet te zien dat de obelisk zich niet in de zichtas van het Witte Huis bevindt en dat er meer oneffenheden in het barokke assenstelsel vallen te bespeuren, alsof de stedenbouwkundige zich toch nog net heeft vergist. Het plan dateert van 1791, dat is ruim honderd jaar na Versailles. In die honderd jaar beleefde de westerse wereld zeker drie revoluties: de Engelse, de Franse en de Amerikaanse. De koning maakte plaats voor de gewone burger, het absolutistische gezag werd verruild voor de democratie. In dat opzicht is het al opmerkelijk dat de jonge Amerikaanse republiek een Franse ingenieur uitkoos om haar hoofdstad te ontwerpen en dat hij daarbij een vormentaal koos die rechtstreeks ontleend was aan die van oude despotische regimes. Het plan bestaat uit hele grote lanen en pleinen, een stratenplan ontbreekt nagenoeg, evenals gebouwen. Lewis Mumford verbaasde zich al over de verkwisting van ruimte. “Only a modern highway engineer, with his extravagant intersections, could compete with L’Enfant in this reckless wastage of precious urban land.”

Mumford legde ook uit waarom de obelisk niet in de as ligt. “The framework was there, but the contents were absent. For one thing was lacking: the power to execute the plan by building.” De plek van de nieuwe stad was bovendien ongelukkig gekozen, het betrof een moeras in de bocht van de Potomac river, en daardoor kon de zware obelisk bijvoorbeeld niet gebouwd worden op de plek die er aanvankelijk voor was bestemd. L’Enfant probeerde het terrein weliswaar naar zijn hand te zetten, maar wat de overheid naliet was de grond in eigendom nemen om het plan te realiseren. In plaats daarvan verkocht zij deze aan particulieren. Zelfs de McMillan commissie uit 1901 lukte het later niet om alle gemaakte fouten recht te zetten. “Planning and building, in Karlsruhe, Versailles, St. Petersburg, went hand in hand. Under the conditions that governed L’Enfant’s work, the paper plan had no influence whatever over the contents.” De Amerikaanse overheid koos voor het model van laissez-faire. Gevolg: “The landcape was filled with a spreading mass of urban flotsam and jetsam, cast overboard in the storm of capitalist enterprise.” In 1961, toen Mumford dit schreef, was laissez-faire uit de mode, maar in 2012, als u dit leest, beleeft laissez-faire weer een ware hausse. ‘Spontane’ en ‘organische’ stedenbouw is niet anders dan wat Mumford destijds afkeurend neerzette als ‘stedenbouwkundig exzeem’. In de naam van de vrijheid werd alle sublieme orde overboord gezet.


Posted

in

by

Comments

One response to “Stedenbouwkundig exzeem”

  1. Daniel Hake Avatar

    ‘The City in History’ vind ik het beste boek over steden ooit. Mumford’s beschijving van het suburbia van de jaren ’50 had een waarschuwing moeten zijn voor de Nederlandse planners uit die tijd.

Geef een reactie

Your email address will not be published. Required fields are marked *