Triumph of the University

Gehoord bij Loyens en Loeff te Amsterdam op 6 juni 2018:

Op uitnodiging van The Class of 2020 op 6 juni een keynote gegeven tijdens de Dutch Regional Session 2018 bij Loyens & Loeff op de Zuidas in Amsterdam: ‘Welcoming generation Z’. Een eind verderop, aan de andere flank van de Zuidas, was juist de Provada losgebarsten, de jaarlijkse vastgoedbeurs in de RAI. Ik sprak over ‘Triumph of the University’. Het publiek: ruim honderd belangstellenden, de meesten actief in de studentenhuisvesting. Het ging over het snel veranderende landschap van universiteiten wereldwijd, in het bijzonder in Europa. De Nederlandse universiteiten en hogescholen – alle staatsinstellingen – stammen nog uit een tijd dat de rijksoverheid ze beschouwde als regionale voorzieningen, die net als theaters en ziekenhuizen een jonge, snel groeiende bevolking in de eigen regio moesten bedienen. Planologen gebruikten Walter Christaller’s Centrale Plaatsen Theorie om ze aan regionale kernen toe te wijzen. Provinciesteden kregen hun eigen universiteit: Rotterdam, Eindhoven, Tilburg, Enschede, Maastricht. Het resultaat: een gespreid patroon van instellingen van hoger onderwijs over het hele land. Alle technische universiteiten kwamen in de periferie terecht, in kwijnende industriegebieden. Nederland bestaat uit ‘collegetowns’.

Daarna volgde dat beeld van dat snel veranderende landschap: de bevolkingskrimp en de globalisering. Het Nederlandse ruimtelijke patroon van ‘collegetowns’ kan met beide ontwikkelingen slecht omgaan. De Nederlandse universiteiten zijn dan ook sterk in beweging, maar de ‘collegetowns’ hebben de universiteiten daarbij weinig te bieden: de steden zijn klein, hun ommeland vergrijst, de universiteiten missen een grootstedelijke context. Omgekeerd raken de steden steeds afhankelijker van hun eigen universiteit. Die is hun grootste werkgever, zorgt voor een instroom van jonge mensen, kan een rol spelen in het regionale innovatie-ecosysteem. Maar het is de universiteit die triomfeert, niet de stad. Waarop iemand uit de zaal aan mij vroeg hoe ik dan wel de toekomst van de Landbouw Universiteit in Wageningen voor me zag. De LUW, antwoordde ik, is een mondiale speler, een kleine maar uitstekende universiteit. Aan Wageningen heeft hij niet veel. De LUW is als Yale in New Haven. Yale is Ivy League, maar met New Haven gaat het niet goed. En die Ivy League-status dankt Yale voor een belangrijk deel aan de nabijheid van New York. De LUW ligt op een half uur rijden van Amsterdam. Tijd voor een rethinking van het universitaire landschap.