Gezien in het Rijksmuseum op 16 februari 2020:
Nu te zien in het Rijksmuseum: ‘Caravaggio-Bernini. Over het ontstaan van de barok in Rome met in de hoofdrol schilder Caravaggio en beeldhouwer Bernini’. Afgelopen zondag, daags na de opening, ging ik kijken. Heel mooi, kunsthistorisch buitengewoon interessant. Maar vooral ironisch. Want de Amsterdamse tentoonstelling gaat over het verschijnsel van het massatoerisme, maar dan wel zeventiende eeuws. Het slaperige Rome ontwaakt uit een diepe slaap en wordt een belangrijke bestemming, niet alleen voor devote, rijke gelovigen, maar vooral voor paupers uit heel Europa. Iedereen wil het kosmopolitische Rome van paus Sixtus V zien. Ik pakte ‘Caravaggio. A Life’ (1998) van Helen Langdon er weer eens bij. Het nieuwe Rome – Roma Sancta – was een viering van de wedergeboorte van het christendom, de creatie van één paus: “an energetic pope possessed by a powerful vision of a city whose beauty should draw pilgrims from throughout Europe to the capital of a restored Catholicism, where they could be reconciled with God, and their sins forgiven.” De unieke werken van Bernini en Caravaggio, nu te zien in het Rijksmuseum, passen in deze context. Wel geestig dat daags na de opening NRC Handelsblad een twistgesprek publiceert tussen toerismedeskundige Stephen Hodes en ondergetekende over massatoerisme naar Amsterdam. Hodes wil een absolute stop op toerisme, Hemel wil het massatoerisme vormgeven door het naar de Zuidas te brengen.
Rond 1600 telt Rome ruim 100.000 inwoners. In het noorden worden oorlogen gevoerd met protestanten, Frankrijk en Spanje wedijveren met elkaar wie het gezag heeft over de katholieke kerk, in het zuiden voert de Turkse bezetter een waar schrikbewind. In heel Europa is het onrustig. De nieuwe paus brengt rust en hoop in dit tumult. Als gevolg van zijn openbare werken – schitterende kerken met kunst als attracties en nieuwe ruimtelijke assen hiertussen met obelisken als markeringen – wordt de relatief kleine stad letterlijk onder de voet gelopen door pelgrims, vluchtelingen, zigeuners en bedelaars. De armoede in de straten van Rome is schrijnend. De meeste migranten zijn mannen, dus de volksbuurten met de bordelen trekken ruimschoots klandizie. Een tijdgenoot: “At Rome you see nothing but beggars, and they are so numerous that it is impossible to walk down the street without their thronging around you.” Nieuwe ordes ontfermen zich over de allerarmsten, die zij als afspiegelingen zien van de lijdende Jezus. De katholieke kerk gaat terug naar de bron: de vroegste kerk van Petrus en Paulus. Langdon: “And rich and powerful Romans, fearing damnation, tempered pleasures of courly life and displays of worldly splendour with tears, ecstasies, self-mortification, and resonant rituals of abasement.” Er is een paus met visie. De stad bloeit als nooit tevoren. Een intense devotie gaat door de straten van Rome. Buitengewoon leerzaam.
Geef een reactie