Hokjesgeest

Gezien in ‘Nederland van boven’ van de VPRO op 17 januari 2012:

Was weer een boeiende editie van ‘Nederland van boven’. Ditmaal over hoe wij Nederlanders wonen. Opnieuw bepaalde de beeldregie grotendeels het verhaal, we zagen van vrijwel elke provincie een mooi fragment (ontbrak Overijssel? Aan het twitteren te merken van wel). Stad en land werden afgewisseld, niemand kon klagen, iedereen werd keurig bediend. Er was ook goed gewaakt voor Randstad-centrisme. De stad Utrecht speelde weliswaar een hoofdrol – het middelpunt van Nederland –, en na het grote Amsterdam kwam direct aandacht voor Rotterdam, (dat was natuurlijk erg belangrijk), maar de nieuwe inwoners van Blauwestad in Groningen kwamen uit de Bollenstreek en speelden een belangrijke nevenrol; die waren daar dik tevreden, ook al werd hun eilandenrijk door de bevolkingskrimp niet afgebouwd. Geef ze eens ongelijk! En verder natuurlijk aandacht voor Urk. Golven van regionaal chauvinisme spoelden door de twitterosfeer. Wat we zagen waren vooral de resultaten van VINEX: Vathorst (Amersfoort), Stad van de Zon (Heerhugowaard), Blauwestad (Winschoten), Almere, Oostelijk Havengebied en niet te vergeten Brandevoort (Helmond) en Haverleij (Den Bosch). Veel gekke retro. Wat me opviel was het grote verschil tussen het rijke Brabant en het arme Groningen! Vooralsnog lag het land er welvarend bij.

Daar verscheen ineens de planoloog in beeld, onder ons, in een blauwe helikopter tegen een achtergrond van overwegend bos. Volgens de commentaarstem plaatste hij “ons het liefste in hokjes”. Boze vermoedens werden bewaarheid. Werkelijk, de mensen beneden werden door die planoloog letterlijk in vakjes geduwd! Even later zagen we bestrate woonerven van Almere met hoekige muren en meerdere auto’s op het eigen terrein – volgens de planoloog waren we hier onmiskenbaar in ‘betaland’ –, vervolgens keken we op de daken van de mensen in het Amsterdamse Oostelijk Havengebied – opnieuw zagen we hokjes, maar nu op de platte daken, heel krap, als luchtplaatsen voor gevangenen. De planoloog sprak ondertussen over alfa’s, die zich makkelijk laten stapelen en die houden van een gemengde, rommelige buurt. Die rommeligheid beneden zagen we echter niet. In werkelijkheid vloog hij ook boven het Gooi en vertelde hij een verhaal over landschappen en over hoe mensen, net als dieren, hun eigen woonstek zoeken. Over hoe beta’s de rechte lijnen van de droogmakerijen accepteren en hoe alpha’s het veel lossere zand en de rommelige stad prefereren. Maar ja, dat landschap, dat was waarschijnlijk een te moeilijk verhaal. En is het niet aanlokkelijk het cliché te vertellen over de planoloog die mensen het liefst in hokjes plaatst? Misschien had die planoloog het er ook wel naar gemaakt. Ik proefde verzet. Mensen willen nu eenmaal zelf beslissen, ook al vertonen ze kuddegedrag. Weg dus met de planologen!