Olympische schoonmaak

Gelezen in NRC Handelsblad van 8 juni 2010:

Twee maanden geleden werd het Braziliaanse Rio de Janeiro getroffen door extreem noodweer. Hele stukken favella, meest tegen de steile berghellingen gebouwd, sloegen weg. Er vielen 230 doden in de stad. Ruim dertig van hen woonden in één favella nabij het centrum: Morro dos Prazeres. Diezelfde sloppenwijk werd ook getroffen door aardverschuivingen in de jaren 70, 80 en 90. De favella is nu tenslotte toegevoegd aan een lijst van tientallen sloppenwijken die de burgemeester wil amoveren. Het WK voetbal in 2014 komt eraan, en twee jaar later de Olympische Spelen. De mensen moeten verhuizen, maar ze hebben zo’n donkerbruin vermoeden dat er dure appartementen zullen worden teruggebouwd. Morro dos Prazeres ligt erg gunstig en biedt een fraai uitzicht over de baai. Echter, in de jaren 60 en 70 zijn al eens ongeveer 300.000 bewoners van favelas verplaatst en dat bleek achteraf geen succes. “Alle nieuwe buurten van destijds zijn favelas geworden.” Doordat de overheid niet in de favelas optreedt anders dan met incidenteel keihard politieoptreden, zijn de buurtgewoners sterk op elkaar aangewezen. De onderlinge banden zijn zeer hecht. Iedereen helpt elkaar. De mogelijkheid om uit de favela te ontsnappen is heel klein. Het stigma is zo groot dat je lastig werk vindt buiten de favela. Haal dat maar eens uit elkaar. Van de 6 miljoen inwoners van Rio woont een derde in sloppenwijken. Ze wonen dicht bij hun werk. Openbaar vervoer is er erbarmelijk. Als het je al lukt om de mensen elders in appartementjes te krijgen, dan moet je ook het openbaar vervoer sterk verbeteren. Enzovoort.

Eind maart, vlak voordat het noodweer losbarstte, stond er een indrukwekkende reportage in Het Parool afgedrukt van Albert de Lange die aan dit alles mooi diepgang gaf. Het ging ook over de favelas van Rio. De Lange bezocht Nanko van Buuren. Met zijn organisatie Ibiss brengt deze Nederlander sociaal-medische zorg in de sloppenwijken. Aan jonge jongens die opgroeien in de legers van de drugsbazen bijvoorbeeld. Het is Ibiss gelukt in totaal 1400 van die jongens los te weken. Van Buuren wil ze een hospitality-training aanbieden met het oog op het WK en de OS. Dat is een andere benadering dan de overheid. Om een indruk van de omvang te geven: alleen in al Villa Cruzeiro hebben vierhonderd drugsbazen zo’n 3500 soldaten rondlopen met de AK47 als kleinste wapen. Vorig jaar vielen er 32.000 doden door geweld in Rio. “Het politiegeweld is ongekend, er zijn ook veel Brazilianen die de harde aanpak als enige oplossing zien, naar er bestaat sowieso de neiging om de dingen met kogels op te lossen.” Het wordt, zegt hij, “nog een ongelooflijke klus om de veiligheid te waarborgen rond het WK en vooral de Olympische Spelen. Daar spelen overigens niet alleen de gewapende bendes een rol in, ook de door en door corrupte politie.” Toch gelooft Van Buuren dat Brazilië op weg is een democratie te worden. Het vruchtbaarheidscijfer van vrouwen is in twaalf jaar gedaald van 3,8 naar 1,9. Ook de trek naar de grote stad is verminderd. De favelas groeien niet meer.