Vector van de toekomst

Gelezen in NRC Handelsblad van 8 februari 2014:

Nu nog heeft de Russische president Poetin de handen vol aan de Oekraïne, maar eigenlijk wil hij naar het oosten. Dat maakte ik althans op uit een artikel van de hand van Hubert Smeets in NRC Handelsblad. Terwijl de jonge bewoners uit oostelijk gelegen steden als Omsk, Novosibirsk, Tomsk, Kazan en Oefa onverminderd naar Moskou trekken, wil de president juist investeren in de economie en de steden van Siberië en Centraal-Azië. Liever in de richting van China dan van Europa zoekt hij vriendschappen en handelsbetrekkingen. Smeets: "President Poetin heeft zijn kaarten gezet op China en andere economische grootmachten aan de Stille Oceaan. In die richting wijst de ‘vector van de toekomst’, zei hij veertien maanden geleden voor het eerst in zijn jaarlijkse troonrede.” Hoofdkantoren van grote Russische ondernemingen die nu nog overwegend gevestigd zijn in Moskou, dicht bij de centrale macht, zullen worden overgebracht naar het oosten.  Tot 2030 zal in die contreien voor een bedrag van 70 miljard euro worden geïnvesteerd. Gaat Poetin bedrijven als Gazprom, Spoorwegen en Spaarbanken inderdaad dwingen om te verhuizen?

Over drie weken begin ik op de Universiteit van Amsterdam een nieuwe serie colleges over Moskou. In ‘Cities in Transition’ onderzoeken studenten Urban Studies zes weken lang de groei, transformatie en planning van de Russische hoofdstad in groot verband. Robert Argenbright van de University of Utah schreef in ‘Moscow on the rise: from primate city to megaregion’ (2013) hoe Moskou zich ontworstelde aan het naoorlogse idee van het kerngebied van het autarkische Sovjetimperium – de zogenaamde Wolga-Baikal zone – en hoe de westelijk daarvan gelegen stad na 1991 alle groei aan zich trok. Juist naar het westen trekt op dit moment alle groei en werkgelegenheid binnen de immense Russische federatie, of liever: naar Moskou. Zelfs Sint Petersburg verliest bevolking aan de Russische hoofdstad. "Moscow has eclipsed Saint Petersburg as Russia’s ‘Window on the West’ – and on the rest of the world as well," schrijft Argenbright. Bijna veertig procent van de hoogopgeleide Russen woont en werkt op dit moment al in de hoofdstad. Kennelijk wil de president deze overconcentratie tegengaan door in het verre oosten nieuwe brandpunten te creëren. Maar zal het hem lukken?