Niet weten wat je wilt zijn

Gelezen in NRC Handelsblad van 10 januari 2009:

"Duitsland heeft de oorlog aan Rusland verklaard, vanmiddag zwemles," noteerde Kafka in 1914 in zijn dagboek. Anders gezegd, de betekenis van het historische moment wordt mensen pas achteraf duidelijk. Het citaat ontleen ik aan Harald Welzer, sociaal psycholoog te Essen en auteur van ‘Klimakriege’, die deze mooie dagboekpassage van Kafka in een artikel in Der Spiegel citeert. NRC Handelsblad publiceerde onlangs een vertaling van zijn artikel. De kern van zijn betoog komt op het volgende neer: "Een kredietcrisis heerst, energie raakt schaars en de wereld wordt warmer. Maar de dagelijkse sleur schept de illusie van rust." Je kunt het ook anders zeggen: voor mensen is de toekomst, zeker wanneer die onheilspellend is, eenvoudig ondenkbaar.

Ik moest er vandaag aan denken tijdens een brainstorm met strategen van de stad Amsterdam over de crisis. Die hadden het alleen maar over hoe de stedelijke economie zo snel mogelijk weer aan de praat te krijgen. Een soort Keynsiaanse reflex, waar overigens de hele wereld zich lijkt in te storten, door overheidsinvesteringen in de infrastructuur te zien als oplossing voor een majeur conjunctureel probleem. Kortom, zo snel mogelijk weer tot de orde van de dag overgaan, ook al steken we ons voor vele miljarden in de schulden. Welzer: "Juist in een crisis blijkt hoe fataal het uitpakt wanneer een politieke gemeenschap niet voor ogen staat wat ze eigenlijk zijn wil. Samenlevingen die hun zingevingsbehoefte uitsluitend via consumptie bevredigen, hebben, wanneer de economie niet goed meer functioneert en daarmee ook de mogelijkheid vervalt om identiteit, zin en geluksgevoelens te kopen, geen vangnet meer."

De verwarde gesprekken van vandaag lijken erop te duiden dat ‘de politiek gemeenschap Amsterdam’ niet goed weet wat ze wil zijn en dat ze haar zingevingsbehoefte vooral bevredigt via consumptie en economische groei. Er is geen vangnet meer, geen toekomstperspectief dat rust schept en zin geeft.