Open steden

Gelezen in NRC Handelsblad van 16 oktober 2008:

Ruim drie maanden geleden publiceerde NRC Handelsblad een interview met Adrian Favell. Favell is een van oorsprong Britse socioloog die vanuit Los Angeles al tien jaar studie doet naar ‘free movers’ in Europa. Het gaat om de lotgevallen van witte, redelijk opgeleide middenklassers die, aangespoord door de weggevallen Europese grenzen, in andere Europese landen zijn gaan wonen en werken. Zijn bevindingen heeft hij opgetekend in ‘Eurostars and Eurocities: free movement and mobility in Europe’ (2008).

Nederland, en ook Amsterdam, komt er niet al te best vanaf. "Nederland heeft een van de laagste percentages Europese bewoners van Europa." Maar eerst dit: de mensen die hij bestudeert zijn geen rijke, veeleisende wereldburgers waarvoor ze vaak worden versleten. Vaak zijn het studenten, free lancers en andere, overwegend jonge mensen die tijdelijk in een ander land wonen en werken. Het zijn ook geen immigranten, en geen expats (expats worden door hun bedrijf gestuurd), eigenlijk vallen ze buiten elke categorie. Daardoor bestaan er amper statistieken en kennen we hun exacte omvang dikwijls niet. Kenmerkend voor ze is dat hun verblijf in een land of een stad open is; ze kunnen elk moment weer hun biezen pakken. Hun aantal groeit, al is het nog altijd bescheiden: binnen Europa beweegt slechts 2 procent van de bevolking over de grenzen, in de USA is dat 8 procent.

Maar dus niet in Nederland. Bij ons wonen vrijwel geen andere Europeanen. Ook Amsterdam, dat een uitzondering lijkt binnen het Nederlandse patroon, doet het helemaal niet goed. Amsterdam, aldus Favell, heeft de naam een open stad te zijn en heet "sociaal en cultureel progressief en daarom populair bij buitenlanders," maar de stad blijkt bij nader inzien veel geslotener dan iedereen dacht. Na een of twee jaar vertrekken de buitenlanders weer, teleurgesteld. De Europese ‘free movers’ zoeken juist vrijheid, maar in Nederland moeten ze integreren. Hier moeten ze een nieuwe nationale identiteit kiezen, met bijbehorende codes. "Daar kregen veel van mijn geïnterviewden het benauwd van."

Opmerkelijk vond ik dit: "voor mensen uit lagere sociale klassen is de ‘Europese optie’ een manier om sneller hogerop te komen dan in eigen land. Je omzeilt nationale elite-universiteiten, waar je een stigma houdt vanwege je naam, accent of netwerk." Eigenlijk zou een stad als Amsterdam deze mensen in hun armen moeten sluiten.