Safe

Gelezen in ‘Twenty minutes in Manhattan’ (2009) van Michael Sorkin:

Sorkin’s studio lag aan Hudson Street. In 1989 was hij erin getrokken. Het betrof een loftachtige ruimte in een voormalige fabriek. Vier jaar geleden verliet hij het pand. Reden: gentrificatie. De huren stegen naar astronomische hoogten. Maar niet alleen dat. Nauwgezet beschrijft hij hoe de huisbaas geld rook en hoe hij een deel van zijn pand opknapte, tot appartementen verbouwde, vervolgens leeg liet staan in afwachting van steenrijke kopers, terwijl hij het oude deel met de kantoren eenvoudig aan zijn lot overliet. Maar er is meer dat hem dwars zit. Sorkin ergert zich bijvoorbeeld aan de vlag die de huisbaas aan de gevel hangt wanneer de Amerikaanse troepen door Manhattan marcheren na terugkomst uit de Golfoorlog. Hij bedenkt wat die troepen zouden kunnen betekenen wanneer ze doormarcheerden naar Queens of de Bronx, om daar de stad op de knappen. Of, nog beter, wanneer ze op hun bases elders in Amerika nieuwe steden zouden bouwen. Dat zou wat zijn. "As should also be clear by now, I am a firm believer in the project of building new cities, the only reasonable antidote to the Scylla and Charybdis of sprawl and mega-cities, the dysfunctional twin morphologies of contemporary urbanism." Die steden zouden zelfvoorzienend moeten kunnen zijn, denkt hij. In een politieke situatie van fragiele natiestaten en machtige multinationals zouden dergelijke steden betekenisvol kunnen zijn en in het streven naar globale duurzaamheid de beste schaal van werken. "By this calculus, cities, increasingly important frameworks for the excercise of democracy, become the logical increment for taking environmental responsibility."

Pas nu, op het eind van het boek, beschrijft Sorkin de gevolgen van 9/11. Rond Hudson Street waren die direct merkbaar. Zijn nieuwe buurt, acht blokken noordelijker, ondergaat eveneens de invloed ervan. Ze ontwikkelt zich in zijn ogen tot een "a museum of the architectures of constraint." Vooral het reusachtige Federal Building schijnt volgestouwd te zijn met geheime diensten. Overal staan camera’s en witte auto’s van de Homeland Security Police. Algemener, een korte wandeling door de buurt doet je versteld staan van het aantal camera’s die je begluren. En dan gaat het niet alleen om de straten en de pleinen, maar ook de lobbies, de liften en de corridors. Niet alleen in New York, maar ook in Chicago en Londen begint dit verschijnsel normaal te worden. De Chinese miljoenenstad Shenzen, waar iedere burger verplicht is een identiteitskaart te dragen die GPS-gevoelig is, wijst de weg naar totale controle over de bewegingen van ieder individu. "This question, at the core of every free citizen’s anxiety about the new ‘homeland security’ regime, is exactly how big Big Brother actually is."

Ook de nieuwe architectuur begint angst uit te stralen. Gepantserd glad is bijvoorbeeld populair geworden. Vreemd hoe mensen zich veilig wanen achter glas en tegelijk hun hele hebben en houden en zichzelf willen tonen, terwijl er geen raam meer open kan. "If safety is identified with panoptic transparancy, self-exposure is a medium for reducing risk. More and more of daily life is governed by the management and manipulation of fear." Het maakt Sorkin zenuwachtig. Maar erger nog vindt hij het dat alleen de rijken het zich kunnen veroorloven. Dat bleek bij Hurricane Katrina, waar Sorkin met studenten aan het werk toog om te helpen bij de wederopbouw. Als de nieuwe veiligheidseisen daar aan de Golfkust worden doorgevoerd, zullen de armen uit de kuststreken worden verdreven. Dan wordt de kust van Louisiana een stukje lower Manhattan, "defined by a lavish, overscaled, architecture of self-protection and marked by unassailable exclusivity, by habitable, hurricane-proof, high-rise work of art."