Samuel Sarphati II

Gelezen in Amsterdam in aanleg. Planvorming en dagelijks handelen 1850-1900 (1989) van Arnold van der Valk:

Het staat in een voetnoot in Van der Valks proefschrift. Tot op heden is er nog geen biografie over Samuel Sarphati verschenen. Dat was in 1989. Ik geloof niet dat er sindsdien een biografie over deze Amsterdamse arts-stedenbouwer naar buiten is gebracht. Dat is toch vreemd. Daarom nogmaals de vraag: waar is er geen biografie over Samuel Sarphati?

Neem nu de Eerste Adres betreffende de verfraaiing, geschreven door Sarphati en door hem ingediend bij de Gemeenteraad op 14 november 1860. Het betrof een plan voor de bebouwing van de omgeving van het Paleis voor Volksvlijt (zíjn Paleis) en de oevers van de Amstel, inclusief het Amstelhotel. Daarin meet hij de economische voordelen breed uit voor de stad. "Geen stand of bedrijf die niet daarbij zou worden gebaat." Maar, voegt hij daaraan toe, het bouwen van een stuk stad dient nog een veel groter belang, een algemeen belang. "Bij het bouwen en inrichten van nieuwe woningen moet bijna alles stuk voor stuk met de handen worden uitgegraven, bewerkt, aangevoerd en geplaatst; zijn kunstenaars en arbeiders even onmisbaar. En eenmaal gereed, dan schenkt elke woning een nieuw genot, dan bevordert elke wijk het genoegen en de gezondheid van honderden gezinnen, terwijl daaraan telkens edeler behoeften, nieuwe schatten en rijke bronnen van voorspoed en geluk zullen te danken zijn."

Wat een inzicht, wat een visie. Een goed ingericht stuk stad is gedurende eeuwen, telkens opnieuw, een bron van welvaart. Zoals later ook zal blijken wanneer zijn Sarphatistraat en omgeving eenmaal zijn aangelegd. Het rendeert tot op de dag van vandaag, met het Amstelhotel als een van de beste hotels van Nederland en op de plek van het Paleis voor Volksvlijt: De Nederlandsche Bank! Goede stedenbouw kan nauwelijks hoger worden geschat. Gek dat hij dan toch zo werd tegengewerkt door Burgemeester en Wethouders van Amsterdam. Tegengewerkt? Jazeker. Volgens de Y en Amstelbode moest de man opboksen tegen "(…) op zijn zachtst genomen, onbegrijpelijke, schroomvallige houding van Burgemeester en Wethouders (…) De heer S. ondervond van dien kant niet slechts geene medewerking, maar …. het klinkt ongelooflijk, zelfs tegenwerking!" Je zou veel meer over de man te weten willen komen. En over de psyche van Amsterdam.