Zelfbewuste burgers

Gehoord in De Duif, Amsterdam, op 18 oktober 2013:

Op de vrijdag voorafgaand aan de herfstvakantie vond in De Duif aan de Prinsengracht onder grote belangstelling een symposium plaats, gewijd aan de 400-jarige grachtengordel: ‘Amsterdam Canal District in Global Perspective, Past & Present’. Burgemeester Van der Laan verrichtte de opening door te spreken o.a. over ‘zelfbewuste burgers’, de rector magnificus van de Universiteit van Amsterdam, Dymph van den Boom, sloot de lange dag af als ‘typische bewoner van de grachtengordel’. Initiatiefnemers waren de twee Amsterdamse universiteiten, UvA en VU, de gemeente Amsterdam (Bureau Monumenten & Archeologie), Stadsherstel N.V. en de Stichting Amsterdam Monumentenstad. Zo’n brede samenwerking in het Amsterdamse is uniek. Het format was al even bijzonder: negen hoogleraren uit binnen- en buitenland die ieder een afgemeten 20 minuten spraken. Het overwegend jonge publiek kon op deze wijze kennis maken met liefst negen onderzoeksvelden van specialisten uit de hele wereld. Ze waren afkomstig uit zowel de humanities als de social sciences. Onder hen vooraanstaande wetenschappers als Jonathan Israel (Princeton University), Joaquim Sabaté (University of Catalunya), Maarten Hajer (UvA), Clé Lesger (UvA) en Bernardo Secchi (Venice School of Architecture).

Vielen er aan het slot van de dag conclusies te trekken? Daarvoor leken de bijdragen te divers. Tweemaal mengde de zaal zich in het gesprek: aan het eind van de ochtend en het eind van de middag. Hier ontstond de dialoog. Vooral het mondiale toerisme was een aandachtspunt. Secchi vond het maar een ‘vreemd fenomeen’, waarbij hij Amsterdam aanraadde lessen van Siena en Venetië te leren. Sabaté vergeleek de problematiek van de Amsterdamse grachtengordel met die van de binnenstad van Barcelona: terwijl de Catalaanse havenstad mondiaal toerisme stimuleert, moet ze keihard ingrijpen in het historische centrum om het leefklimaat voor de bewoners te beschermen. Ook Maarten Hajer waarschuwde voor Disneyficatie à la Salzburg, maar adviseerde tegelijk om auto’s uit de binnenstad te weren. Zijn held was de wethouder verkeer van New York, Janet Sadik Kahn, die het autoverkeer uit Manhattan had teruggedrongen ten faveure van voetgangers en fietsers. Echter, werd er uit de zaal tegengeworpen, zou zo’n ingreep in de Amsterdamse binnenstad niet juist massatoerisme en museumvorming à la Salzburg stimuleren? Hajer zag risico’s. Susan Legêne (VU) meende dat toerisme met betekenis kan worden geladen en niet per se plat hoeft te zijn. Dat is, meende ze, een opdracht aan het bestuur. Gevraagd naar relevante onderzoeksvragen, prees Hajer daarop de opzet van het symposium: wetenschappelijke onderzoeksvragen zouden uit bijeenkomsten van ‘zelfbewuste stedelingen’ als deze moeten voortvloeien. Zoals de universiteit nu werkt, zei hij, kan niet meer. En Jan Nijman, directeur van het Centre for Urban Studies, sloot af met de oproep aan stadsbestuurders om met grootstedelijke visies te komen die wetenschappers vervolgens kunnen onderzoeken, in plaats van andersom. Dat was de rode draad: een zoektocht naar het Atheense ideaal, Hannah Ahrend’s ‘vita activa’, in De Duif die vrijdag gerealiseerd.