Geavanceerde infraplanning II

Gelezen in ‘Future Perfect’ (2012) van Steven Johnson:

Dat infraplanning bottom-up zou moeten worden georganiseerd en niet, zoals nu, top-down, laat Steven Johnson met een fraai voorbeeld zien in zijn laatste boek, ‘Future Perfect’. Dankbaar maakte ik er afgelopen week gebruik van in mijn voordracht op het MBKA-congres op de Universiteit van Amsterdam. Het betreft de aanleg van het Franse spoorwegennet vanaf 1850. Op de kaartbeelden lijkt het netwerk organisch te groeien, maar niets is minder waar. Rond 1850 besloot Napoleon III overhaast tot de aanleg van een nationale spoorwegnet, nadat gebleken was dat het land hierin achterliep ten opzichte van de Britten en de Duitsers. Het Franse netwerk, was zijn eis, moest rationeler en oneindig veel beter worden dan dat van de buurstaten. Generaal Victor Legrand (foto) werd ermee belast, ingenieur Claude-Louis Navier tekende het netwerk. Hij schreef: “What a fine role for the state if it can take charge and plan the main lines … and by this means of rapid, long-distance communications bring about the full integration of this fine country.” Later zou men het Franse spoorwegennet zelfs naar de generaal vernoemen: ‘Etoile Legrand’. Alle lijnen kwamen samen in Parijs, de hoofdstad, er was een duidelijk hoofdnetwerk met feederlijnen in de periferie. Het netwerk heette buitengewoon rationeel en efficiënt te zijn, door ingenieurs en economen van het ministerie nauwkeurig berekend, geen lijn was teveel, alles geheel volgens ‘l’esprit géometrique’.

Het netwerk was amper voltooid of de Frans-Pruisische oorlog brak uit. De Duitse generaal Bismarck bleek in 1870 in staat zijn troepenmacht via het chaotische Duitse spoorwegennet, met meer dan vijftig vervoersmaatschappijen en evenzovele beheerders, veel sneller, flexibeler en gemakkelijker te kunnen verplaatsen dan de Franse generaals over hun rationele en superieure spoorwegennet. Frankrijk werd bezet. Conclusie? Johnson: “Think of the Legrand Star as a kind of shorthand symbol for the ways that states like to organize the world. (…) they simplify; they favor broad strokes over unpredictable swerves; they prefer master planners over local knowledge. They look best from above.” De les? 1. De MKBA helpt ons niet echt verder, 2. de infraplanning moet minder door het Ministerie van Infrastructuur worden gedomineerd, 3. in plaats van economen en ingenieurs moeten burgers en ondernemers meer zeggenschap krijgen 4. infra kunnen we voortaan beter lokaal plannen en organiseren, vanuit de steden, alles bottom-up.