Visieloos

Kreeg onlangs een exemplaar van het boek van Bob Kassenaar in handen. Deze trouwe en gepokt en gemazelde ambtenaar van de bestuursdienst van de gemeente Amsterdam ging in 2014 met pensioen. Aansluitend schreef hij een dik boek over veertig jaar werken bij de gemeente, helemaal vanuit het perspectief van het stadhuis. Centraal thema: hoe te komen tot een lerende organisatie. Mooi onderwerp. Goed geschreven ook. Een lerende organisatie lijkt ook mij buitengewoon belangrijk. Maar bij een veelkoppige gemeentelijke organisatie is dat heel moeilijk omdat er elke vier jaar nieuwe bazen aantreden die telkens weer het wiel willen uitvinden. En al die bazen hebben hun eigen diensten die ze maar wat graag tegen elkaar in stelling brengen. Kassenaar verbijt zich dan ook voortdurend. Meerjarige strategie of regie laat staan lessen leren uit gemaakte fouten, het is, stelt hij, gewoon onmogelijk in gemeenteland.

In hoofdstuk 3.4 wijdt hij uit over de opgave van ‘samenhang en structuur’. Volgens Bob heeft de gemeente op dit terrein een slechte reputatie en heeft ze ook in al die jaren niets geleerd. Wat is het probleem? ‘Groupthink’ ligt hier voortdurend op de loer. Er is volgens hem ook geen ‘countervailing power’ in de ruimtelijke sector. Planningsoptimisme is het gevolg. Planningsoptimisme wordt hier gevoed door een dominante projectenstructuur en door de grote invloed van marktpartijen. En toen, in 2004, kwam er tot overmaat van ramp ook nog Zef Hemel bij de gemeente Amsterdam werken, die visionair bleek te zijn (blz 221). “Volgens die visie komen alle projecten die nu op stapel staan, in de toekomst tot volle bloei.” Alle projecten? Over wat voor visie hebben we het dan? Bob vond het in ieder geval verschrikkelijk. Zijn conclusie: “Het organiseren van tegenkracht in Amsterdam is even cultuurvreemd als het werken met alternatieven.” Werkelijk? Mijn tienjarige ervaring heeft mij juist geleerd dat alle diensten en stadsdelen in Amsterdam elkaar voortdurend tegenwerken: de countervailing power blijkt uitstekend te zijn georganiseerd. Een gedeelde visie zou partijen juist bij elkaar hebben gebracht. O ja, en leren is niet hetzelfde als regie voeren vanuit het stadhuis.