Amsterdam, Londen

Gelezen in notities voor lezing R.J. de Wit, wethouder Stadsontwikkeling Amsterdam, van 23 mei 1966:

Roel de Wit is aan het opruimen. De oud-wethouder van Amsterdam, later burgemeester van Alkmaar respectievelijk Commissaris van de Koningin in Noord-Holland, vond op zolder notities die ambtenaren voor hem hadden gemaakt ten behoeve van een lezing over het zogenaamde overloopbeleid. Als punt 20 in deze notities lees ik een passage over, zowaar, de Noord-Zuidlijn. Let wel, de uitvoering daarvan zou dan nog meer dan dertig jaar op zich laten wachten, maar goed, dat wist Roel de Wit toen nog niet. De visie was er al wel. En wat voor een visie! Amsterdam moest anders gedacht worden: niet meer als een agglomeratie, maar als een stadsgewest – groter dus dan de aaneengesloten bebouwing van de stad en de buurgemeenten. In het openbaar vervoer binnen dat grote stadsgewest hoorde een Noord-Zuidlijn thuis Die ondergrondse stadsspoorlijn, waarvoor blijkens de notities op dat moment ook de Nederlandse spoorwegen grote belangstelling hadden, moest het noorden van het stadsgewest (Hoorn, Purmerend) verbinden met het zuiden (Schiphol – Den Haag) via twee centrale stations (Amsterdam Centraal Station en station Centrum-Zuid). Ziedaar een echte visie op het grootstedelijke openbaar vervoer. Een visie die grote verwantschap toont met het Londense Crossrail-in-aanbouw.

De Noord-Zuidlijn komt er op dit moment, maar het wordt slechts een fragment van het oorspronkelijke plan. We krijgen geen stamlijn voor het stadsgewest, zelfs niet voor de agglomeratie. Het wordt een stamlijn voor de stad. Ondertussen vormt zich bij ons een metropool. En bouwt Londen een Crossrail vanaf het vliegveld in het westen naar de monding van de Thames in het oosten, pal onder de metropool door. Was Amsterdam in 1966 nou zijn tijd ver vooruit? Of loopt Amsterdam anno 2008 heel erg achter?