Gelezen in Cities in Civilisation (1998) van Peter Hall:
In Stockholm was ik dus, deze zomer. In het laatste deel van zijn magnum opus over de stad wijdt Peter Hall een heel hoofdstuk aan Stockholm in de jaren 1945-1980. Let wel, naast de wereldsteden Rome, New York en Parijs is het niet de Randstad, maar Stockholm die hier als wereldstad figureert. Dat is opmerkelijk, want wie het oeuvre van Hall kent, herinnert zich zijn grote doorbraak in 1966 als jonge schrijver en wetenschapper met diens boek, getiteld ‘Zeven wereldsteden’. Daarin is de jonge Randstad nog een van de grote wereldsteden, temidden van, jawel, New York, Londen en Parijs. Veel Nederlandse planners legitimeren de Randstad nog altijd door te verwijzen naar de autoriteit van Hall en roepen dan steevast dit aardige boekje aan. Zijn latere standaardwerk ‘Cities in Civilisation’ zwijgt dus echter in alle talen over diezelfde Randstad. Stockholm daarentegen wordt nu door de Britse geleerde opgevoerd, "because it was a small European capital city that – albeit influenced by examples from other European democracies – set a distinctively different course." Het is even slikken voor de Nederlandse planningsgemeenschap, maar zelfs in historisch perspectief is volgens de grote Peter Hall de Randstad niet "the living embodiment, the showcase, of a society they sought proudly to create as a model for the world." Stockholm is, achteraf beschouwd, wèl de showcase. "Its apartment towers, grouped around its new subway stations and shopping centres, impeccably designed and landscaped, became an object of pilgrimage from informed visitors from all over the world."
Maar ook in Stockholm is het niet allemaal zonneschijn. Want ook Hall ontkomt niet aan een gemengd eindoordeel over het Zweedse experiment. Op het eind schetst hij de politieke en economische crisis in het Zweden van de jaren tachtig. Die lijkt verdacht veel op de Hollandse malaise die zich bij ons iets later, in de tweede helft van de jaren negentig, manifesteert en die met de moord op Pim Fortuyn ineens lelijk aan de oppervlakte komt. De oorzaak? Volgens Hall: langdurige sociaal-democratische hegemonie. Waardoor een dodelijk gelijkheidsdenken de samenleving op den duur ruw in opstand doet komen. Ruw, omdat de Zweden lang niet gewend waren geweest aan debat en meningsverschillen en woorden als ‘individualisme’ en ‘eccentriciteit’ in het Zweeds uitsluitend een negatieve connotatie hadden. De sociaal-democratische verzorgingsstaat leek zelfs de taal te hebben gedood. En de taal van de vormgeving was al even doods want uniform. "Only later do they come to notice an extraordinary uniformity, a certain deadness, in the overall effect." Waarop Hall met graagte Roland Huntford citeert: "There is no dash, no individuality, nor even the unabashed vulgarity of an exuberant commercialism in modern Swedish architecture. It produces a sense of submission and restraint."
Planning hoorde in Zweden bij de sociaal-democratie en voldeed aan de Zweedse behoefte aan veiligheid. Ook die planning viel dus van zijn voetstuk. Niet dat de Zweden haar omvertrokken. Ze liepen gewoon weg, de natuur in, waar ze in vrijheid hun eigen ding kunnen doen. Immers, ruimte genoeg in dit land. En de modelsteden Vällingby, Bredäng en Farsta? Die hebben zich ondertussen gevuld met asielzoekers. Net als bij ons. Nee, er valt voor Nederland veel te leren van Zweden.
Geef een reactie