Onvergeeflijk

Gelezen in Financial Times van 11 januari 2011:

Ian Morris is hoogleraar Geschiedenis en Archeologie aan Stanford University, San Francisco. Hij schreef een fenomenaal boek over de wereldeconomie. Het heet: ‘’Why the West rules – for now”. Martin Wolf schreef er een recensie over in de Financial Times van 11 januari 2011. Volgens Morris groeit de wereldeconomie vanuit twee kerngebieden: het Westen en het Oosten. Het Oosten haalt het Westen op dit moment snel in. Tot zover niets nieuws. Voor Morris houdt groei verband met vier factoren: energie, urbanisatie, militaire capaciteit en informatietechnologie. Hij is ervan overtuigd dat de eerste de belangrijkste is. Het was ook geen industriële revolutie, maar een energierevolutie die het Westen eind achttiende eeuw op voorsprong zette: toen leerde het Europese kerngebied fossiele brandstoffen gebruiken. Die bleken bovendien in overvloed voorradig. Dat was cruciaal. Na 1800 is het wereldwijde energieverbruik gigantisch gestegen. Op dit moment haalt het Oosten ons qua energiegebruik echter snel in. In 2035 zullen wij 50 procent meer energie gebruiken dan nu. Energie en ideeën, aldus Morris, ze zijn de basis van onze beschaving.

Daar valt natuurlijk geen speld tussen te krijgen. De vraag is alleen of energie werkelijk de bepalende factor is. Cruciaal is ze zeker. Zoals hier al vele malen verkondigd ligt in werkelijkheid urbanisatie aan de basis van economische groei en van de toename van ideeën en ideeënuitwisseling in de wereld. En inderdaad, de steden konden pas echt omvangrijk worden toen fossiele brandstoffen in overvloed voorradig bleken en eenvoudig in energie konden worden omgezet. De groei van de Hollandse steden in de zeventiende eeuw was te danken aan turf en windmolens, die van Londen in de negentiende eeuw aan steenkool, die van de steden in de USA en het Verre Oosten in de twintigste eeuw aan goedkope aardolie. Het feit dat wij in Nederland de aardgasvondst in 1959 niet hebben aangewend om een echte metropool te bouwen is, achteraf gezien, natuurlijk onvergeeflijk. Ideeën en ideeënuitwisseling waren hier te lande veel krachtiger geweest als we dat wel hadden gedaan. Binnenkort is het aardgas op. Wat heeft deze energiebron ons aan ‘economische structuurversterking’ opgeleverd? Asfalt, beton, mainports en een Betuwelijn. We hebben onszelf veroordeeld tot muilezels van de wereld, of althans van Duitsland. Onvergeeflijk, eeuwig zonde.