Braindrain

Gezien in Delfzijl op 19 november 2010:

Krimp is hot. Krimp is een hype. Maar wordt het verschijnsel ook goed begrepen? Afgelopen vrijdag in Delfzijl trok het krimpverschijnsel glashelder aan ons voorbij. Het gaat als volgt. De dorpen in het noorden van Groningen verliezen inwoners aan Delfzijl/Appingedam, de inwoners van Delfzijl/Appingedam verliezen inwoners aan de stad Groningen, de stad Groningen verliest inwoners aan de Randstad, de Randstad verliest inwoners aan de grote metropolen in de wereld. Overal worden jonge mensen weggezogen. Er is sprake van een trek, een trek van talent naar de grote steden. Die trek verloopt getrapt. De braindrain doet zich voor op alle schaalniveaus. Hij is niet te stuiten. Ondertussen vergrijst de bevolking, omdat er minder kinderen worden geboren. Uitgerekend deze opgroeiende kinderen trekken weg, althans de getalenteerden. Dubbele krimp is de combinatie van vergrijzing en selectieve migratie. Voor vergrijzing bestaat veel aandacht, voor de migratie veel minder. De dossiers krimp, migratie en kenniseconomie hangen dus nauw met elkaar samen.

De winnaars zijn de metropolen. Zij concurreren met elkaar om het jonge talent. De snelle groei kunnen ze overigens vaak niet accommoderen, want de natie-staat die hen domineert, heeft de neiging om rechtvaardig te verdelen. De grotere steden fungeren in de nieuwe situatie als doorgangshuizen; voor hen is de bevolkingstrek niet zo erg. Neem de stad Groningen. Die verliest weliswaar voortdurend afgestudeerden, maar ontvangt ook nieuwe studenten, in toenemende mate uit het buitenland. De dorpen worden weliswaar leeggezogen, maar die krimp verloopt beheerst. Hun leeftijdsopbouw is doorgaans redelijk evenwichtig. Taai als ze zijn, kunnen ze het wegtrekken van de jeugd wel opvangen, bijvoorbeeld door tweedewoningbezit te accepteren. Nee, ze hebben erger meegemaakt. Wie het echt moeilijk krijgen, zijn de middelgrote steden. Vaak gaat het om naoorlogse industriekernen, planmatig door de overheid uit de grond gestampt. Daar zijn in een relatief korte periode grootschalig woonwijken bijgebouwd. Bedrijven werden er met premies naar toe gelokt. Jonge mensen, op zoek naar een woning en werk, moesten er gaan wonen. Die generatie wordt nu bejaard. Hele woonwijken worden daar leeggezogen. Daar stuiten we op de grenzen van de maakbaarheid. Wat gaat de industrie doen die er is achtergebleven? Die gaat rustig verder met automatiseren. Hun kenniswerkers halen ze desnoods uit de grote stad. Het is het drama van de twintigst eeuwse  industrialisatie, destijds zo idealistisch planmatig voorbereid. Er blijft gewoon niets van over.